LİLİ HOLDİNG
Lili, yaklaşık 10 yıl önce Türkiye’ye çalışmak için gelmiş, henüz oturma izni almamış 55 yaşlarında Gürcistan uyruklu bir hanımefendi. Kendisini 5-6 yıldır komşumuz olan bir beyefendinin temizlik, yemek gibi ev işleri için yatılı kalmaya başlayınca tanıdım.
Tatlı dilli, güler yüzlü, becerikli, zeki, güvenilir bir kadın. Kısa sürede mahalleye kendini sevdirdi. 750 usd aldığı beyefendi gündüzleri kahvehaneye gidince Lili de gündelik temizliğe gitmeye başladı.4-5 saatlik temizliği için 200 TL alıyordu ve hemen hemen her günü dolmaya başladı.
Gürcistan’da aldığı çiftlik için bankaya olan borçlarından şikayet edip kiminle konuşsa ‘para yok teyze/para yok abla’ diye yakınıyordu. Kazandığının tamamını Gürcistan’a kızına ve iki torununa gönderiyordu. Kuaför masrafı hariç kişisel harcaması yoktu. Ama Lili işleri büyüttü. Kime bakıcı lazım olsa kime yatılı yardımcı lazım olsa kadın ayarlamaya başladı. Resmen tek kişilik ajans gibi çalışıyordu.
Yine de fırsatları kaçırmıyordu. Binadaki bir hanımefendi doğum yapınca onun büyük kızını okula götürüp getirme işini de yapmaya başladı. Binadaki yaşlı bir çiftin de gazetesini almaya başladı. İzin günlerinde de bina silmeye gitmeye başladı. Tek kişilik dev kadro oldu. 18 yaşındaki büyük torunu kız arkadaşı ile evlenip Amerika’ya üniversite okumaya gidince onlara 350.000 usd’ye müstakil ev aldığından onun borcunu ödediğinden yakınmaya başladı.
Çalışmak yerine yardımlarla geçinme anlayışının yaygınlaştığı günümüzde Lili’nin bu çalışkanlığını çok takdir ediyorum. Ancak kazandığının son kuruşuna kadar ülkeden çıkarttığını görünce de acaba Lili gibi yüzlerce kişinin hiçbir kontrole kayda uğramadan rahatlıkla gelirlerini transferi yapabildiğini düşündüğümde acaba her ay kaç milyar usd yurtdışına çıktığını düşünmeden edemedim.
Bir gün Lili’ye ‘Lili Türkiye’den neden ev almıyorsun’ dediğimde ise ağzımı açık bırakacak cevabı verdi. ‘Bir kaç sene sonra burada evlenirim evim olur’ diyerek kısa yoldan emeklilik planını açıkladı.
Kayıtdışı ekonomi, en basit tanımıyla mal ve hizmet üretiminden doğan gelirin kayıt altına alınmamasıdır. Ancak sadece mal ve hizmet üretiminden yani yasal yollarla elde edilen gelirin kayıt altına alınmaması olarak bakmamak gerekiyor. Yasal olmayan yollar ile yani suç niteliğindeki işlemlerden kaynaklı gelirler de kayıtdışı ekonominin unsurudur.
Kısaca kayıtdışı ekonomi yasal ve yasal olmayan yollarla elde edilen gelirin kayıt altına alınmamasıdır.
Kayıtdışı ekonominin oluşma nedenleri ise
Ne yazık ki bu yapı tüketimi vergilendiğini ancak gelir üzerinden alınması gereken vergilendirmeyi yapamadığını göstermektedir.
Kayıtdışı ekonominin ölçümüne ilişkin akademik çalışmaları incelediğimde Türkiye’dek kayıtdışı ekonominin 2001-2016 yılları arasındaki büyüklüğü üzerine yapılmış çok değerli bir çalışmayı sizlerle paylaşmak istedim.
Yapılan akademik çalışmalarda kayıtdışı ekonominin büyüklüğünü ölçmede Tanzi (1983: 290)’nin kayıtdışı ekonomiyi tahmin etmek için kullandığı formülasyon temel alınmış. Bu temel regresyon denklemi iseşu şekildedir:
Dolaşımdaki para miktarı (
Tatlı dilli, güler yüzlü, becerikli, zeki, güvenilir bir kadın. Kısa sürede mahalleye kendini sevdirdi. 750 usd aldığı beyefendi gündüzleri kahvehaneye gidince Lili de gündelik temizliğe gitmeye başladı.4-5 saatlik temizliği için 200 TL alıyordu ve hemen hemen her günü dolmaya başladı.
Gürcistan’da aldığı çiftlik için bankaya olan borçlarından şikayet edip kiminle konuşsa ‘para yok teyze/para yok abla’ diye yakınıyordu. Kazandığının tamamını Gürcistan’a kızına ve iki torununa gönderiyordu. Kuaför masrafı hariç kişisel harcaması yoktu. Ama Lili işleri büyüttü. Kime bakıcı lazım olsa kime yatılı yardımcı lazım olsa kadın ayarlamaya başladı. Resmen tek kişilik ajans gibi çalışıyordu.
Yine de fırsatları kaçırmıyordu. Binadaki bir hanımefendi doğum yapınca onun büyük kızını okula götürüp getirme işini de yapmaya başladı. Binadaki yaşlı bir çiftin de gazetesini almaya başladı. İzin günlerinde de bina silmeye gitmeye başladı. Tek kişilik dev kadro oldu. 18 yaşındaki büyük torunu kız arkadaşı ile evlenip Amerika’ya üniversite okumaya gidince onlara 350.000 usd’ye müstakil ev aldığından onun borcunu ödediğinden yakınmaya başladı.
Çalışmak yerine yardımlarla geçinme anlayışının yaygınlaştığı günümüzde Lili’nin bu çalışkanlığını çok takdir ediyorum. Ancak kazandığının son kuruşuna kadar ülkeden çıkarttığını görünce de acaba Lili gibi yüzlerce kişinin hiçbir kontrole kayda uğramadan rahatlıkla gelirlerini transferi yapabildiğini düşündüğümde acaba her ay kaç milyar usd yurtdışına çıktığını düşünmeden edemedim.
Bir gün Lili’ye ‘Lili Türkiye’den neden ev almıyorsun’ dediğimde ise ağzımı açık bırakacak cevabı verdi. ‘Bir kaç sene sonra burada evlenirim evim olur’ diyerek kısa yoldan emeklilik planını açıkladı.
Kayıtdışı ekonomi, en basit tanımıyla mal ve hizmet üretiminden doğan gelirin kayıt altına alınmamasıdır. Ancak sadece mal ve hizmet üretiminden yani yasal yollarla elde edilen gelirin kayıt altına alınmaması olarak bakmamak gerekiyor. Yasal olmayan yollar ile yani suç niteliğindeki işlemlerden kaynaklı gelirler de kayıtdışı ekonominin unsurudur.
Kısaca kayıtdışı ekonomi yasal ve yasal olmayan yollarla elde edilen gelirin kayıt altına alınmamasıdır.
Kayıtdışı ekonominin oluşma nedenleri ise
- kamu otoritelerinin kontrol zayıflığı, denetim eksikliği,
- vergi ve sosyal güvenlik yapısındaki zorluklar,
- kamu sektörü hizmetleri ve yasal iktisadi faaliyetlerin oluşturduğu yükler
Ne yazık ki bu yapı tüketimi vergilendiğini ancak gelir üzerinden alınması gereken vergilendirmeyi yapamadığını göstermektedir.
Kayıtdışı ekonominin ölçümüne ilişkin akademik çalışmaları incelediğimde Türkiye’dek kayıtdışı ekonominin 2001-2016 yılları arasındaki büyüklüğü üzerine yapılmış çok değerli bir çalışmayı sizlerle paylaşmak istedim.
Yapılan akademik çalışmalarda kayıtdışı ekonominin büyüklüğünü ölçmede Tanzi (1983: 290)’nin kayıtdışı ekonomiyi tahmin etmek için kullandığı formülasyon temel alınmış. Bu temel regresyon denklemi iseşu şekildedir:
Dolaşımdaki para miktarı (
Yazarın Diğer Yazıları
- FİNANS DÜNYASININ ÖRDEKÇİLERİ - 22 Aralık 2023
- KANAT - 05 Eylül 2023
- CHARLIE'NİN ÇİKOLATA FABRİKASI-KRİPTO DÜNYASININ GİZEMLİ KAHRAMANI - 01 Ekim 2022
- FİNANSAL DENGE - 02 Eylül 2022
- CHARLIE'NİN ÇİKOLATA FABRİKASI-KRİPTO DÜNYASININ GİZEMLİ KAHRAMANI - 07 Temmuz 2022
- ACEMİ YAZARIN KİTAP SERÜVENİ - 17 Haziran 2022
- BİZİM GELİN SAĞIR!!!!!!!!!!!! - 30 Nisan 2022
- BİZİM GELİN SAĞIR!!!!!!!!!!!! - 31 Ekim 2021
- YOLCUDUR ABBAS BAĞLASAN DURMAZ!!!!!!!!!!!!!!!! EKONOMİDE KAÇIŞ SENDROMU - 25 Ağustos 2021
- DÜNYADA BİRİ ÜŞÜYORSA ISINAMAZSIN!!!!!!!!!!!!! - 20 Mayıs 2021
- BİR DE FENERBAHÇEYİ Mİ DENESEK? - 30 Mart 2021
- PRENS HARRY VE MEGHAN MARKLE AŞK MASALI VE YÜKSELEN EKONOMİ YAKLAŞIMI - 14 Mart 2021
- KADININ KENDİ VAR AMA KADININ ADI HALA YOK - 07 Mart 2021
- TÜRKİYE'NİN DİJİTALLEŞMEYLE İMTİHANI - 21 Şubat 2021
- TERCİHLER - 13 Şubat 2021
- SEDA SAYAN'IN EVLİLİK SORUNSALI - 11 Ocak 2021
- 18 KASIMDAKİ HESAP AÇAN ESRARENGİZ YATIRIMCILAR - 08 Aralık 2020
- TANRILAR ÇILDIRMIŞ OLMALI!!!!!!!!!!!!Bağlantı - 21 Kasım 2020
- PATRON ÇILDIRDI - 01 Kasım 2020
- GAZLI VE ÖFKELİ - 26 Ağustos 2020