İNŞALLAH-MAŞALLAH EKONOMİSİ
Çocukken, dedemin hayattaki tek akrabası olan Nimet halayı ziyarete gitmek en büyük mutluluklarımdan biriydi.Nimet hala, Erzincan’ın Kemaliye (Eğin) ilçesinde yetişmiş,gençyaşta Elazığ’ın Palu ilçesinden avukat Fevzi beyle evlenmiş görmüş-geçirmiş bir kadındı.
Hem Anadolu kültüründen gelmiş hem de tam bir Cumhuriyet kadınıydı.Emekli öğretmen olan kızı Nermin halayla birlikte yaşıyorlardı.İkisi de dünya tatlısı, yaşam dolu, cıvıl cıvıl kadınlardı.
Evlerinin her yanı çiçeklerle, Nermin halanın el becerileriyle dolu eserleriyle süslüydü.Sohbetleri, gülen yüzleri nedeniyle onlara gitmeye bayılırdım.
Anlatacak çok hikayeleri vardı.Gittikleri-gördükleri yerler, yaşam mücadeleleri, bol kahkahalı anıları vardı Hiç sıkılmadan saatlerce dinleyebilirdim. İkisi de rol model alınacak- hayran olunacak kadınlardı.
(Dedemin halasının kızı olmasına ragmen Nimet hanıma Nimet hala, kızı Nermin hanıma da Nermin hala diye hitap ederdik.)
Ancak Nimet hala, bir süre sonra felç geçirdi ve konuşması ne yazık ki sınırlı hale geldi.
Bu yüzden hayata hiç küsmedi, gülen yüzü hiç solmadı.Sadece o hoş sohbet hali yerine birkaç kelimeyle hayatını devam ettirmeye başladı.
Ekonominin en önemli konularından biri ‘Ekonomik İstikrar Politikası’nın seçimidir. Ülkelerin ekonomik kaderini bu Ekonomik İstikrar Politikası belirler. Ancak bu yol haritasını çıkartmak hiçte kolay değildir.
Bu yol haritasının belirlenmesindeki en büyük sorun makroekonomik hedeflerde de tercih yapmaktır. Makroekonomik hedeflerin hepsinin birarada yürütülmesi sözkonusu değildir.
Bu makro ekonomik amaçlar arasında ciddi çelişkiler mevcuttur. Bu nedenle makro ekonomik amacın belirlenmesi Ekonomi Politikası açısından en önemli konudur.
Makroekonomik amaçlar belirlendikten sonra bunlara ulaşmak için kullanılabilecek makroekonomik politika araçların seçimi çok daha kolaylaşmaktadır.
Örneğin;
AmaçÜretimin Artırılması Yüksek ve sürekli bir GSMH büyümesi ise Araç Maliye Politikası (kamu giderleri ve vergi araçları) olacaktır.
Amaçİşsizliğin Azaltılması Yüksek ve sürekli bir istihdam ise AraçPara Politikası Araçları (para arzı ve faiz oranlarının denetimi) olacaktır.
AmaçÖdemeler Dengesinin İstikran Dış ticaret ve Cari İşlemler dengelerinin ve döviz kuru istikrarının sağlanması ise AraçUluslararası Ekonomi Politikası Araçları Tarifeler, kotalar v.b. ile dış ticaretin caydırılması veya özendirilmesi, döviz kuru yönetimi olacaktır.
Makro-ekonomik amaçlar arasında çok önemli çelişkiler bulunduğundan bahsetmiştik
Buna en güzel örnek enflasyon ile işsizlik arasında ters yönlü bir ilişki olduğunu ortaya A.W. Phillips'in İngiltere ekonomisi üzerine yaptığı bir araştırma sonucunda ortaya koyduğu düşünceler çerçevesinde geliştirilen Phillips Eğrisi analizidir.
Uzun yıllar enflasyon arttıkça işsizliğin azalacağı yada işsizlik arttıkça enflasyonun düşeceği şeklindeki Phillips Eğrisi analizi ekonomik istikrar politikalarının önündeki en önemli engeli oluşturmuştur. Daha sonra yapılan araştırma ve katkılar söz konusu ilişkinin uzun dönemde bu kadar tersine bir görünüm içinde olmadığını ortaya koyunca enflasyonla mücadelede daha kararlı önlemler alınmasına yol açmıştır.
Hedef Yüksek GSMH büyümesi ise Sonuç Enflasyonda yükselme, istihdam artışı olasıdır
HedefEnflasyonda düşme ise Sonuç GSMH gerilemesi, yüksek oranlı işsizlik olabilir.
Hedef Dış ticaret açığının düşürülmesi Sonuç İç tüketimde, yatırımda (GSMH'de) düşme olabilir
Şartlara göre bu durum farklılık gösterse de genel olarak böyle bir eğilim mevcuttur.Bu nedenle ekonominin birincil öncelikli sorununu belirleyip bunu önlemeye yönelik istikrar önlemlerini almak en kritik konudur.
Bütün bu süreçte ekonomik hedeflerin vadesi de önem kazanmaktadır.Dolayısyla ekonomik istikrar politikasının kısa dönemli ve uzun dönemli hedeflerini de baştan ortaya koymak politikanın başarısında rol oynayacaktır.
Bu politika belirleme ciddi olarak toplumsal maliyet gerektiren bir süreçtir. Siyasiler açısından oy kaybı gibi sonuçlara neden olabilecek durumlar mevcuttur.Ancak bir ülke için asılen büyük tehlike ‘ekonomik istikrar politika’sı sahibi olmamaktır.
Nimet hala, eskisi gibi konuşamasa da 3 kelimeyi söyleyerek sohbetlerimize katılmaya devam ediyordu.Kullandığı ‘İnşallah, Maşallah, Aman Yarabbi’ kelimeleri Nimet halanın o konu hakkındaki tüm düşüncelerini ortaya koyuyordu.
Bir şey dileği zaman ‘İnşallah’, güzel bir şey duyduğu zaman ‘Maşallah’ , üzüldüğü veya kızdığında ise ‘Aman Yarabbi’ diyerek bütün anlatması gerekeni anlatıyordu aslında.
Günümüz dünyasında ekonomi politikasını belirlememiş, suyu akışına bırakmış ülkelerin ekonomileri de aslında Nimet halanın 3 kelimesi le yürütülmektedir.
Enflasyon-kur düşer ‘İnşallah’ , büyüme yine coşmuş ‘Maşallah’ , çifte açık almış başını gitmiş ‘Aman Yarabbi’
Rotasını belirleyememiş ülkelerin ekonomi anlayışlarını siz ister ‘saldım çayıra Mevlam kayıra politikası’ olarak isimlendirin, ister‘Allah ne verdiyse politikası’olarak isimlendirin Acemi Finansçı olarak ben ekonomide Nimet hala yaklaşımı ‘İnşallah-Maşallah-Aman Yarabbi’ politikası olarak isimlendiriyorum.
Son Söz; ‘‘Rotası olmayan bir gemiye hiçbir rüzgar yardım edemez.” Montaigne
Ponçik:Ekonomide, doğru zamanda , doğru karar alma en önemli konudur.’Ekonomik İstikrar Politikası’ gibi ülke ekonomisinin yol haritasını çıkartacak durumlarda ise toplumun her alanında uzlaşı sağlanması, programa güvenin oluşturulması gerekmektedir.