EKONOMİDEKİ YAPISAL DEĞİŞİKLİKLER, DEĞİŞİME AYAK UYDURMAYI GEREKTİRİYOR
ABD‘nin Wyoming eyaletinin Jackson Hole kasabasında her yıl dünyanın en önemli merkez bankası yetkililerini ve finansal piyasa katılımcılarını bir araya getiren ekonomi politikası sempozyumu bu yıl Jackson Hole 24-26 Ağustos tarihlerinde gerçekleşecek.
Geçen yıl ki teması ‘’Ekonomi ve Politika Üzerindeki Kısıtlamaların Yeniden Değerlendirilmesi" olan Jackson Hole Ekonomi sempozyumunda pek çok konu tartışıldı. Bu yıl ana başlığı ise "Küresel Ekonomide Yapısal Değişimler" olarak belirlendi.
Ekonomideki yapısal değişiklikler tıpkı evrim teorisine benziyor. Nasıl ki evrim teorisinde kullanmadığınız uzuvlar körelirken daha çok kullandıklarımız gelişiyorsa ve fiziki özellikler de iklimsel, coğrafi ve tüm dış koşullara göre değişiyorsa ekonomide tıpkı bir canlı gibi mevcut koşullara, akışa ve gelişmelere göre değişim gösteriyor.
Gelişen teknoloji ile yeni hizmet alanlarının oluşması, yeni iş yatırımlarını ve yeni iş kollarını beraberinde getiriyor. Hizmet sektörü en çok göze çarpan ve ilerleyen sektör. Ticaret, yeni teknolojilerle e-ticarete dönerken, küresel piyasalarda dikkat çekiyor. Elektronik alanının en göze çarpan ismi olan Amazon gibi büyük firmaların ve lüks markaların hisse senetlerinde ciddi artışlar görüyoruz. Yatırımcılarda geleceği bu firmalarda görüyor. Dışarıdan basit gibi görünen e-ticaret sitelerinin arka planında yazılımdan, lojistiğe, ürün tedarik zincirindeki onlarca halkanın her biri hizmet sunuyor.
Gelişen teknoloji ile hiç insan olmadan işleyen sistemler dahi görüyoruz. Web sitesine kalıpla yerleştiriliyor siz istediğiniz detayları şablonlara yerleştirerek ürünü hazır hale kendiniz getiriyorsunuz. Veya hiç tanımadığınız bir satıcının ürününü hiç görmediğiniz bir ülkeye hem de ürüne hiç dokunmadan siz satabiliyorsunuz. Sistemler geliştikçe yeni hizmetler ve aktif hizmet sağlayıcıları ortaya çıkıyor.
Birkaç yıl önce, sanırım 10 yıla yakın zaman önce Amazon ‘un Amazon Go olarak market açacağı ve kasada okutma yapmadan alışverişlerin yapılabileceği haberi çıkmıştı. O dönemde bu fikir bana çok marjinal ve gerçek dışı görünse de bugün aktif olarak çalıştığını görüyoruz. ABD’nin Seattle şehrinde 2015 yılında ilk kasasız süpermarketini açan Amazon bunu kendi çalışanlarıyla denemiş ve başarılı olmuştu.
2021 yılında İngiltere ‘de Londra’nın batısında Ealing semtinde ikinci kasasız marketini açtı. Bizim buralara gelir mi güzel sohbet konusu olur bu mevzu. Gelişen teknoloji ve hizmetteki yapısal değişikliklerde demografik yapı en belirleyici unsur bana kalırsa.
Kamera ve hareket sensörleriyle çalışan Amazon Go mağazasında, görünüyor ki hizmet sektörü evrim geçiriyor. Hizmet vererek çalışan kesimde sektör değiştiriyor. Gelen verilerde bunu ispatlar nitelikte. Ekonomi de teknolojik veya toplumsal değişimlere hızla yanıt veriyor. Goldman Sachs raporu, yapay zekanın önümüzdeki 10 yıl içinde Dünya çağında 300 milyon işin yerini alabileceğini yazdı. 300 Milyon neredeyse ABD nüfusu büyüklüğü kadar.
Yurtiçinde de durum farklı değil. 14- 18 Ağustos haftası Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre 2023 yılı Haziran ayında ücretli çalışanlar aylık olarak sanayi sektöründe %0,8 ve inşaat sektöründe %1,1 azaldı, ticaret-hizmet sektöründe %0,1 arttı. Yıllık bazda ise Haziran ayında sanayi sektöründe %0,4 azaldı, inşaat sektöründe %6,9 ve ticaret-hizmet sektöründe %2,8 arttı.
Rakamsal olarak ise mevsim etkisinden arındırılmış istihdam edilenlerin sayısı 2023 yılı 2. çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre sanayi sektöründe 8 bin kişi azalırken, tarım sektöründe 10 bin kişi, inşaat sektöründe 28 bin kişi, hizmet sektöründe 121 bin kişi arttı. İstihdam edilenlerin %14,7'si tarım, %21,7'si sanayi, %6,3'ü inşaat, %57,4'ü ise hizmet sektöründe yer aldı
Makro olarak ekonominin yapısal değişikliği Jackson Hole Sempozyumunun konusu kalsın, demografik yapıya göre ekonomide yapısal değişiklikler her yerde farklı ilerleyecektir. Yapılan araştırmalarda 2021-2031 yıllarında hizmet istihdamın da en çok oransal artış Amerika ‘da etkinlik organizasyon alanında beklenirken, rakamsal olarak bireysel ve aile hizmetlerinde görünüyor.
Ekonomide yapısal değişiklikler hem yaşamımızı hem gelecek planlarımızı da değiştiriyor. Bu sene 24-26 Ağustos tarihlerinde yapılacak Jackson Hole Sempozyumu hepimizi yakından ilgilendiriyor. Sempozyum sonrası ekonominin önemli isimlerinin beklentileri uzun vade planlarınızda değişiklik yapmanızı hatta yatırımlarınızın yönünü değiştirebilir. Finansal yatırımlar çerçevesinde orta-uzun vade yatırımlarda sektör ayrışmaları artan hizmet talepleri doğrultusunda hisse senetleri seçilebilir.
Değişime ayak uydurmak ve değişimi takip etmek kazanan tarafta yer almak için şart görünüyor.