2023 Yılını Nasıl Kapatıyoruz?
Borsa İstanbul ve 2023 Görünümü
Ulusal ve uluslararası anlamda piyasalar ve bu piyasaları oluşturan bileşenler değerlendirildiğinde 2023 yılı içerisinde önemli olayların söz konusu olduğunu ve bu olayların piyasalar üzerinde önemli etkilere sahip olduğunu ifade etmek yanlış olmayacaktır. Savaşlara ve doğal afetlere sahne olan 2023 yılından finansal piyasalar ve yatırımcılar da nasibini almışa benziyor.
6 Şubat 2023’te yaşanan Kahramanmaraş merkezli deprem felaketi, 7 Ekim'de baş gösteren Hamas- İsrail savaşı, 24 Şubat 2022 tarihinde başlayan ve 2023 yılında devam eden Rusya-Ukrayna savaşı gibi yaşanan olaylar neticesinde oluşan belirsizlik ve artan jeopolitik riskler çerçevesinde düşen risk iştahı beraberinde piyasaların volatilitesinin artmasına sebep oldu.
Özellikle Borsa İstanbul değerlendirildiğinde yaşanan Kahramanmaraş depremi ve Hamas-İsrail savaşının yaşandığı tarihlerin BİST100 endeksi üzerinde negatif yönlü etkilere sebep olduğu göze çarpmakta olup söz konusu etkilere aşağıda yer alan grafikte yer verilmiştir:
Not: Fiyatlar www.investing.com adresinden alınmış olup, yazar tarafından grafik haline getirilmiştir.
Yukarıda yer verilen grafik 2 Ocak 2023 ile 22 Aralık 2023 dönemine ait BİST100 günlük kapanış fiyat hareketlerine işaret etmektedir. Grafik incelendiğinde ok ile gösterilen 1. alanda yer alan fiyat hareketi 6 Şubat 2023 ile 7 Ekim 2023 tarihleri iki önemli fiyat hareketinin yaşandığı tarihlerdir. Kahramanmaraş depreminden önce 3 Şubat’ta fiyat 4.997,63 TL’den kapanırken 6 Şubat sabahı 4.879,46 TL seviyesinden açılmış ve 4.930,18 TL seviyesinde kapanmıştır. Depremin yaşandığı günün sabahı ile önceki kapanış fiyatı değerlendirildiğinde fiyatın 67,45 puanlık bir düşüş yaşadığı ve bu değişimin %1,35 düzeyinde bir düşüş olduğu göze çarpmaktadır. Öte yandan depremin yaşanmasından sonraki ilk günkü kapanış çok büyük düzeyde olmazken, takip eden günlerde negatif görünümün giderek artış gösterdiğine ulaşılmaktadır. Bu bağlamda kapanış fiyatlarında 7 Şubat tarihinde %8,62 düzeyinde önemli bir düşüş yaşanmıştır. Yaşanan düşüş ile birlikte beş işlem günü boyunca borsada işlemler durdurulmuş ve 15 Şubat günü işlemler tekrar aktif hale getirilmiş ve 15 Şubat tarihinde kapanış fiyatı %9,85 düzeyinde bir artış yaşamıştır. Yaşanan deprem felaketi sonrası fiyatlar kendini toparlama gayreti içinde olsa da artış hızının deprem öncesi fiyat hareketlerinden ayrıştığı ve artış hızında bir yavaşlamanın söz konusu olduğu söylenebilir. Söz konusu bu yavaşlama 21 Haziran tarihine kadar sürdüğü, 5.186,83 TL’lik fiyat kapanışı ile yukarı yönlü bir trend içerisine girdiğine ulaşılmaktadır.
Özellikle dönemin psikolojik sınırı olarak kabul edilen 6.000 sınırının 3 Temmuz günü aşılmasıyla iyimser havanın estiği Borsa İstanbul’da sıkışan fiyat hareketlerinin fiyatları boğalara bıraktığı göze çarpmaktadır. Fiyatların yukarı yönlü bir eğilim içinde hareket etmesi gösterilen 2. alanda yer alan tarihe kadar devam etmiş olup söz konusu alan Hamas-İsrail savaşının başlangıç noktası olan 7 Ekim tarihine denk gelmektedir. Savaşın başlangıç tarihi ile başlayan belirsizlik ve düşüş yaşayan risk iştahı fiyatların aşağı yönde hareket etmesinde önemli faktörler arasında yerini almaktadır. Artan belirsizlik beraberinde güvenli liman olan altına yöneliş ile kripto paralara olan ilginin artmasına da sebep olmaktadır. Bu bağlamda BİST100 özelinde 6 Ekim’deki kapanış fiyatı 7.934,56 seviyesindeyken Hamas-İsrail savaşının başlaması neticesinde fiyatların aşağı yönde reaksiyon gösterdiğine ulaşılmakla birlikte 6 Ekim günü fiyatlanan seviyelere geri dönüşün söz konusu olmadığı göze çarpmaktadır. Bu durum aşağıda yer alan grafik üzerinden değerlendirildiğinde daha kolay anlaşılabilecektir.
Not: Fiyatlar www.investing.com adresinden alınmış olup, yazar tarafından grafik haline getirilmiştir.
Yukarıda yer alan BİST100 üzerine değerlendirilen grafikler incelendiğinde BİST100 endeksine ait fiyat hareketleri Ons altın fiyatları ve Kripto paralar/varlıkların öncüsü olarak ifade edilen Bitcoin fiyat hareketleri ile negatif yönlü bir korelasyon içerisinde hareket ettiğine işaret etmektedir. Bu bağlamda küresel anlamdaki gelişmeler ve bu gelişmeler neticesinde güvenli liman olarak görülen altın ile birlikte son günlerde altına alternatif olarak görülen Bitcoin’e olan talebin arttığı ve fiyat düzeyinin belirli bir dönemlerde benzer bir şekilde BİST100 ile negatif yönlü bir ilişki içerisinde hareket ettiğine ulaşılmaktadır. Ons cinsinden altın fiyatları ve Bitcoin fiyatlarını tabii ki Türk yatırımcıların alım satım davranışını belirleyemez. Ancak yerli yatırımcının enflasyon karşısında tasarruflarını korumaya yönelik aksiyonları BİST100’den altın ve kripto para/varlık piyasasına kaymış olabilme ihtimali yüksek olduğunu anlamak pek zor değil. Bu bağlamda artan belirsizlik dahilinde yerli yatırımcı ve hatta yabancı yatırımcı güvenli liman olan altın ve altına bir alternatif teşkil eden kripto para/varlıklara yöneldiği söylenebilir. Diğer taraftan FED’in izlemiş olduğu para politikası kararları ile birlikte şahinden güvercine geçiş serüveni yine altın ve Bitcoin fiyatları üzerinde pozitif etkilere neden olduğu söylenebilir.
Not: Fiyatlar www.investing.com adresinden alınmış olup, yazar tarafından grafik haline getirilmiştir.
Yukarıda yer alan Bitcoin, Ons ve Dolar Endeksi grafikleri FED’in faiz indirimleri ile ilgili kararları neticesinde dolar endeksinde yaşanan düşüşlere işaret ederken, söz konusu dönem içerisinde altın ve Bitcoin fiyatlarında yaşanan artışlara işaret etmektedir. Grafik incelendiğinde altın ve Bitcoin fiyatlarının pozitif bir korelasyon içerisinde hareket ettiği ancak Bitcoin fiyatlarındaki momentumun daha yüksek olduğuna ulaşılırken, altın ve Bitcoin fiyatlarının Dolar endeksinde meydana gelen düşüş dönemlerinde ise artış yaşadığı gözlenmektedir. Söz konusu bu negatif yönlü korelasyon özellikle keskin artış ve düşüşlerde kendini daha belirgin bir şekilde belli ettiği grafik incelendiğinde anlaşılacaktır.
Diğer taraftan 2023 yılı için bir diğer önemli faktör halka arz furyası olarak göze çarpmaktadır. Ortodoks politikalara dönüş ile birlikte artan politika faizleri vadeli mevduatlara yansımakla birlikte şirketlerin finansman maliyetlerini artırmış ve bu durum halka açık veya halka açılmayı planlayan şirketlerin halka arza başvurmasını yoğunlaştırmıştır. Bu sayede artan halka arzlar “ölü yatırımcı” olarak ifade edilebilecek yatırımcıların da borsa yatırımcısı aktörüne dönüştürdüğü söylenebilir. Burada ölü yatırımcı kavramını ifade etmek gerekirse “yatırım hareketliliği olmayan, hatta yatırımı kendi isteği ile değil tanıdıkları adına yapan kişi” olarak ifade edilebilir. Bu tanıma örnek vermek gerekirse oğlunuz halka arzı kârlı görmekte ve halka arza katılmak istiyor. Ancak halka arzın oğlunuza sunabileceği 25 adet hisse mevcut. Yani oğlunuz diğer yatırımcılar gibi sadece 25 adetlik bir halka arz payı alabilmektedir. Bu
halka arzı 25 adetle sınırlandırmak istemeyen oğlunuz sizin sahip olduğunuz banka hesabınız üzerinden de işlem yapıyor ve sizinle sınırlı kalmayıp kardeşi ve annesi üzerinden de alım yapıyor. Bu sayede oğlunuzun hesabında, sizin hesabınızda, eşinizin hesabında ve diğer çocuğunuza ait hesapta dağıtılan halka arz toplam pay adedi 100 adede yükselmiş oluyor. Bu durum ise piyasanın rasyonel hareketliliği üzerinde ciddi etkilerde bulunabiliyor.
Borsa İstanbul için önemli olan konulardan bir diğeri ise ekonomi yönetimi ve Merkez Bankasının Ortodoks politikalara geçişi. Bu bağlamda politika faizinin yüzde 8,50'den yüzde 40’lara yükseltilmesi ile birlikte 2023 yılının son para politikası kurulunun toplanması neticesinde, 250 baz puan artırılarak yüzde 42,5'e çıkarılması 2023 yılı için yaşanan önemli aksiyonlardan bir tanesidir. Aslına bakılırsa faiz oranları ile borsa fiyatları negatif yönlü bir ilişkiye sahiptir. BİST100 fiyat hareketlerini 2016-17 yılları özelinde değerlendirildiğinde özellikle 2017 yılında faizlerin düşürülmesi sürecinde endeksin yükselişe geçtiği dönem olarak gösterilebilir. Ancak 2023 yılına gelindiğinde faiz artırımlarının beraberinde endeks üzerinde fiyat artışlarını getirdiğine şahit olundu. Bunun en önemli sebebi olarak yabancı yatırımcıların yatırımlarında meydana gelen artış gösterilebilir. Bu bağlamda Borsa İstanbul’da işlem gören hisse senetlerine ait fiyatların yabancılara ucuz gelmesi neticesinde artan yabancı yatırımcı ve artan talep fiyatların önemli tepe noktalara taşınmasında etkin bir rol oynamıştır.
Borsa İstanbul sektörlere ayırarak 26 farklı sektör endeksi olarak değerlendirildiğinde bazı sektörlerin negatif değişimler veya düşük değişimler çerçevesinde hareket ettiğine ulaşılırken bazı sektörlerin ise çok yüksek seviyelerde değişim gösterdiğine ulaşılmaktadır. Sektör endekslerine ait 52 haftalık en yüksek, en düşük ve değişim oranları aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
Endeks Adı | Kodu | En Yüksek | En Düşük | Değişim% |
BIST Tekstil Deri | XTEKS | 2.191,28 | 3.894,84 | -9,39 |
BIST Elektrik | XELKT | 274,12 | 677,78 | -4,57 |
BIST Orman Kâğıt Basım | XKAGT | 3.205,19 | 6.874,27 | -1,34 |
BIST Turizm | XTRZM | 540,18 | 1.328,05 | 5,1 |
BIST Metal Ana | XMANA | 9.174,98 | 18.211,75 | 14,76 |
BIST Kimya Petrol Plastik | XKMYA | 7.409,27 | 14.103,85 | 15,05 |
BIST Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları | XGMYO | 1.370,78 | 2.947,96 | 19,78 |
BIST İnşaat | XINSA | 5.378,95 | 10.988,36 | 24,99 |
BIST Sınai | XUSIN | 6.860,79 | 13.976,03 | 28,97 |
BIST Finansal Kiralama Faktoring Şirketleri | XFINK | 1.307,51 | 4.282,28 | 37,31 |
BIST Holding ve Yatırım | XHOLD | 3.788,18 | 7.766,95 | 37,52 |
BIST İletişim | XILTM | 1.549,90 | 762,35 | 43,89 |
BIST Hizmetler | XUHIZ | 3.551,15 | 7.905,30 | 47,22 |
BIST Bilişim | XBLSM | 1.514,85 | 4.558,06 | 48,55 |
BIST Mali | XUMAL | 3.884,17 | 8.775,16 | 51,52 |
BIST Gıda İçecek | XGIDA | 3.771,53 | 9.319,68 | 52,79 |
BIST Teknoloji | XUTEK | 4.048,32 | 11.111,04 | 57,25 |
BIST Metal Eşya Makine | XMESY | 9.739,43 | 23.549,44 | 57,3 |
BIST Ulaştırma | XULAS | 12.766,14 | 29.908,74 | 58,83 |
BIST Likit Banka | XLBNK | 8.514,30 | 3.080,87 | 75,95 |
BIST Banka | XBANK | 3.464,53 | 9.606,83 | 79,2 |
BIST Spor | XSPOR | 4.930,21 | 1.501,60 | Yazarın Diğer Yazıları
|