Eski bürokratlardan krize 5+5 öneri
Son 30 yıl içinde ekonomide üst düzey görev yapan eski ekonomi bürokratları alınması gereken 5 acil ve 5 orta ve uzun vadeli önerilerini açıkladılar. Ekonomide önceliğin güven olduğunu vurgulayan eski ekonomi bürokratları, dış açık üretmeyen üretim modeline geçilmesini önerdiler
Hazine Müsteşarlığı, Maliye Bakanlığı, Dış Ticaret Müsteşarlığı, Rekabet Kurulu, Sermaye Piyasası Kurulu gibi kurumlarda görev yapmış, eski üst düzey ekonomi bürokratları zaman zaman bir araya gelerek kendi aralarında ekonomide yaşananları değerlendiriyorlar. Ekonomide yaşanan durumun ve inşaata dayanan ekonominin çöktüğünü kaydeden eski ekonomi bürokratları, koronavirüs salgınının ekonomide yaşanan krizi ikiye katladığını bildirdiler.
Ekonominin içinde bulunduğu durumun ülkeyi dış müdahalelere açık hale getirdiğini vurgulayan eski üst düzey ekonomi bürokratları, şu değerlendirmeleri yaptılar: “Şu anda yaşananlar dışarıdan kaynaklanmıyor. Ama bu koşullarda dışarıdan yapılacak küçük hamleler bile bedeli çok ağır sonuçlara yol açabilir. Bu nedenle yapılması gereken şu anda elde olan kıt kaynakların tamamen üretime ayrılmasıdır. Eldeki kaynakları çok sayıda kişiye ulaştırma politikası tam anlamıyla israftır. Miktarlar küçük olduğu için kimsenin derdine çare olmadığı gibi, verilen kredilerin önemli bölümü de döviz ve altına kaymaktadır. İnsanlar düşük faizli konut kredilerini bile başka amaçlar için kullanmaya başladı. Bazıları oturdukları evleri karşılıklı birbirlerine satarak aldıkları krediyle altın, döviz aldı. Uygulamada açıklar varsa bunu önleyemezsiniz.”
GÜVEN EN BÜYÜK İHTİYAÇ
Şu anda ekonomide en büyük ihtiyacın “güven” olduğunu ifade eden eski ekonomi bürokratları özetle şu görüşleri savundular: “Geçmişte birçok kez yaşandı. güven sağlamak çok zordur. Ama güvenin kaybedilmesi çok kolaydır. Şu anda ekonomi yönetimine ciddi bir güvensizlik var. Yapılan açıklamalar da bunu körüklüyor. ‘Ekonomi tırmanışta’ deyip buzdolabı satışlarını örnek verirseniz, olumlu düşünenleri bile güvensiz yaparsınız. Ekonominin başındaki isim yarın yanlışlığı ortaya çıkacak bir şeyi ısrarla savunursa güven sağlayamazsınız. Son birkaç aydaki açıklamalara ve ekonominin bugünkü haline bakarsanız güvensizliğin nedeni anlaşılır. Nedense aynı yanlışlar sürekli tekrarlanıyor. Bu konuda radikal kararlara ihtiyaç var.”
ACİL ÖNLEMLER
Eski üst düzey ekonomi bürokratlarını acil ve orta-uzun vadeli önerileri özetle şöyle:
1- Merkez Bankası politika faizi artırmalı; ABD, AB ve Çin'in uyguladığı rekabetçi kur politikasına hemen geçilmeli.
2- Parasal genişleme ve bütçe açıklarının üç yıllık bir vadede normale çekilmesini hedefleyen yeni bir ekonomik programın iki ay içerisinde oluşturulacağı ve uygulamaya geçirileceği kamuoyuna ilan edilmeli. Bu çerçevede “dış açık üretmeyen sanayi ve tarımsal üretim modeline” geçiş için kurallara dayalı ve öngörülebilir bir ekonomik program hazırlanmalı.
3- Kamu bankalarının sağladıkları kredilerde şeffaflık ve denetimin sağlanacağı taahhüt edilmeli; özel bankaları inşaat, tüketim harcamaları ve verimsiz şirketleri fonlamaya mecbur bırakan kısıtlamalar hemen kaldırılmalı.
4- Ekonomi yönetimi güven topluma güven vermeli. Ekonomi bürokrasisi kurallara dayalı kamu yönetiminin tüm işlevlerini yerine getirecek yapıya hemen dönüştürüleceği taahhüt edilmeli.
5- Yapısal reform takviminin 60 gün içinde açıklanacağı ve uygulamaya bu yıl başlanacağı ilan edilmeli.
ORTA VE UZUN VADELİ ÖNLEMLER
1- Büyümenin ithalata bağımlı yapıdan kurtarılması için teşvik sisteminin “dış açık üretmeyen sınai ve tarımsal üretim” ilkesiyle yeniden şekillendirilmesi. Eğitim acilen masaya yatırılmalı. Diploma kazandırmayı amaçlayan bugünkü sistem yerine, vasıflı işgücü yetiştirmeye odaklı eğitim sistemine geçilmeli.
2- Bütçe gelirlerinin konjonktürel etkilerden arındırılması için vergi sisteminin yeniden yapılandırılması. Sosyal güvenlik ve sağlık harcamalarının sürdürülebilir bir çerçeveye kavuşturulmalı.
3- Enerji faturası azaltılmalı, tasarrufun ve yerli üretimin toplam tüketim içerisindeki payı artırılmalı.
4- Sürdürülebilir büyüme ve yabancı sermaye akımı için gerekli yatırım ortamının iyileştirilmesine ilişkin reformların hayata geçirilmeli.
5- Suriye, Mısır, Irak, İran ve Körfez Ülkeleri başta olmak üzere komşu ve çevre ülkeler ekonomik ilişkiler odaklı barış ve işbirliğini öncelikleyen dış politika çerçevesi oluşturulmalı ve bu ülkelerin tamamıyla, ayrıca başta Çin olmak üzere tüm büyük ekonomilerle STA (serbest ticaret anlaşması) imzalanmalı.
Ekonominin içinde bulunduğu durumun ülkeyi dış müdahalelere açık hale getirdiğini vurgulayan eski üst düzey ekonomi bürokratları, şu değerlendirmeleri yaptılar: “Şu anda yaşananlar dışarıdan kaynaklanmıyor. Ama bu koşullarda dışarıdan yapılacak küçük hamleler bile bedeli çok ağır sonuçlara yol açabilir. Bu nedenle yapılması gereken şu anda elde olan kıt kaynakların tamamen üretime ayrılmasıdır. Eldeki kaynakları çok sayıda kişiye ulaştırma politikası tam anlamıyla israftır. Miktarlar küçük olduğu için kimsenin derdine çare olmadığı gibi, verilen kredilerin önemli bölümü de döviz ve altına kaymaktadır. İnsanlar düşük faizli konut kredilerini bile başka amaçlar için kullanmaya başladı. Bazıları oturdukları evleri karşılıklı birbirlerine satarak aldıkları krediyle altın, döviz aldı. Uygulamada açıklar varsa bunu önleyemezsiniz.”
GÜVEN EN BÜYÜK İHTİYAÇ
Şu anda ekonomide en büyük ihtiyacın “güven” olduğunu ifade eden eski ekonomi bürokratları özetle şu görüşleri savundular: “Geçmişte birçok kez yaşandı. güven sağlamak çok zordur. Ama güvenin kaybedilmesi çok kolaydır. Şu anda ekonomi yönetimine ciddi bir güvensizlik var. Yapılan açıklamalar da bunu körüklüyor. ‘Ekonomi tırmanışta’ deyip buzdolabı satışlarını örnek verirseniz, olumlu düşünenleri bile güvensiz yaparsınız. Ekonominin başındaki isim yarın yanlışlığı ortaya çıkacak bir şeyi ısrarla savunursa güven sağlayamazsınız. Son birkaç aydaki açıklamalara ve ekonominin bugünkü haline bakarsanız güvensizliğin nedeni anlaşılır. Nedense aynı yanlışlar sürekli tekrarlanıyor. Bu konuda radikal kararlara ihtiyaç var.”
ACİL ÖNLEMLER
Eski üst düzey ekonomi bürokratlarını acil ve orta-uzun vadeli önerileri özetle şöyle:
1- Merkez Bankası politika faizi artırmalı; ABD, AB ve Çin'in uyguladığı rekabetçi kur politikasına hemen geçilmeli.
2- Parasal genişleme ve bütçe açıklarının üç yıllık bir vadede normale çekilmesini hedefleyen yeni bir ekonomik programın iki ay içerisinde oluşturulacağı ve uygulamaya geçirileceği kamuoyuna ilan edilmeli. Bu çerçevede “dış açık üretmeyen sanayi ve tarımsal üretim modeline” geçiş için kurallara dayalı ve öngörülebilir bir ekonomik program hazırlanmalı.
3- Kamu bankalarının sağladıkları kredilerde şeffaflık ve denetimin sağlanacağı taahhüt edilmeli; özel bankaları inşaat, tüketim harcamaları ve verimsiz şirketleri fonlamaya mecbur bırakan kısıtlamalar hemen kaldırılmalı.
4- Ekonomi yönetimi güven topluma güven vermeli. Ekonomi bürokrasisi kurallara dayalı kamu yönetiminin tüm işlevlerini yerine getirecek yapıya hemen dönüştürüleceği taahhüt edilmeli.
5- Yapısal reform takviminin 60 gün içinde açıklanacağı ve uygulamaya bu yıl başlanacağı ilan edilmeli.
ORTA VE UZUN VADELİ ÖNLEMLER
1- Büyümenin ithalata bağımlı yapıdan kurtarılması için teşvik sisteminin “dış açık üretmeyen sınai ve tarımsal üretim” ilkesiyle yeniden şekillendirilmesi. Eğitim acilen masaya yatırılmalı. Diploma kazandırmayı amaçlayan bugünkü sistem yerine, vasıflı işgücü yetiştirmeye odaklı eğitim sistemine geçilmeli.
2- Bütçe gelirlerinin konjonktürel etkilerden arındırılması için vergi sisteminin yeniden yapılandırılması. Sosyal güvenlik ve sağlık harcamalarının sürdürülebilir bir çerçeveye kavuşturulmalı.
3- Enerji faturası azaltılmalı, tasarrufun ve yerli üretimin toplam tüketim içerisindeki payı artırılmalı.
4- Sürdürülebilir büyüme ve yabancı sermaye akımı için gerekli yatırım ortamının iyileştirilmesine ilişkin reformların hayata geçirilmeli.
5- Suriye, Mısır, Irak, İran ve Körfez Ülkeleri başta olmak üzere komşu ve çevre ülkeler ekonomik ilişkiler odaklı barış ve işbirliğini öncelikleyen dış politika çerçevesi oluşturulmalı ve bu ülkelerin tamamıyla, ayrıca başta Çin olmak üzere tüm büyük ekonomilerle STA (serbest ticaret anlaşması) imzalanmalı.