‘V-şeklinde’ toparlanmaya inançlarını kaybediyor
Moody’nin Analytics baş ekonomisti Mark Zandi, tahminini V veya U şeklinde bir toparlanma yerine “Nike logosu”na benzetiyor.
Koronavirüsün dünya ekonomisini resesyona soktuğu artık çok net. Ancak, virus sonrası dönemle ilgili ekonomistler büyümede güçlü bir geri dönüş potansiyeli olasılığına giderek daha az ikna oluyorlar.Beklentiler içinde temel senaryo güçlü bir iyileşmenin 2020’nin ikinci yarısında başlamasıydı. Ancak pandemi Avrupa ve Amerika’ya yayıldıkça ve domino taşları gibi etkileri daha net bir görünüme kavuştukça temel senryoya olan inanç da zayıflamaya başladı.Bu değişimin altında yatan da elbette ekonomik sonuçların çoğu ekonomistin tahmin etme yeterliliğinin ötesinde bir şeye bağlı olduğu basit gerçeği: hastalığın gidişatı.New York’taki Columbia Üniversitesi’nde profesör olan Nobel ödüllü Joseph Stiglitz, “Virüsün ikinci çeyreğin sonunda gideceğine dair hiçbir netlik yok. Yaz boyunca devam ederse, tüm etkiler artacaktır” dedi.Bunun ötesinde, ekonomistlerin uğraşması gereken bir dizi belirsizlik var – ve bu şüpheler, kaybolan çıktının hızla geri geldiği “V-şekilli toparlanma” olarak bilinen kavramı destekleyen tahminleri giderek zayıflatıyor.Net bir şekilde eski düzene geri dönmek yerine sağlık otoritelerinin normal çalışma hayatına kademeli bir geri dönüşü savunmaları daha muhtemel görünüyor. “Sosyal mesafe” bir sure daha devam edecek anlaşılan.Kriz sırasında yaşanan mali darbelerin yanı sıra, turizm, mağazalarda veya restoranlarda harcamalar düşük seyredecek; tabi bu işletmelerin ilk etapta ayakta kalabileceği varsayılarak.Citigroup Inc.’in baş ekonomisti Catherine Mann, “oyuna geri dönmek” “işe geri dönmekten” daha fazla zaman alacak. Bu da hizmet sektörü odaklı ekonomilerle ilgili endişelerin 2020 ikinci yarıya da taşınacağını anlatıyor” diyor.Yetkililer pazarlara geri dönmenin güvenli olduğunu söylese de, başka yerlerde de olabileceğine işaret eder şekilde Çin’de tüketiciler hala çekingen.Bu nedenle Moody’nin Analytics baş ekonomisti Mark Zandi, tahminini V veya U şeklinde bir toparlanma yerine “Nike logosu”na benzetiyor. ABD’de üretimin tek başına ikinci çeyrekte yıllık %25’e varan oranlarda düşebileceğini, üçüncü çeyrekte daralmanın %15’e kadar yumuşayabileceğini ve ardından dördüncü çeyrekte ekonominin “sıfır büyüme” ile durabileceğini söyledi.Bir çek şey, işletmelerin istihdamı ne kadar hızlı geri getirdiğine bağlı olacak. Uluslararası Çalışma Örgütü 25 milyon pozisyonun kaybedilebileceği konusunda uyarıyor ve Goldman Sachs Group Inc. Salı günü ABD işsizlik oranının %15’e çıkmasını beklediğini söyledi.Mckinsey & Co., ABD’deki hane halklarının dörtte birinin maaş çekinden maaş çekine yaşadığını ve Amerikalıların %40’ının borçlanmadan 400 dolarlık beklenmedik bir masrafı karşılayamadığını belirtiyor.Stiglitz, hane halklarının ve şirketlerin faturalarını ödeyemediği, borçlu oldukları şirketlerin de bu nedenle iflas ve temerrüde düşmeye zorlanabilecekleri “finansal çıkmaz” konusunda endişelerini dillendiriyor.Bu tehdit son yıllarda yükselen borçlanma ölçeği ile daha da yüksek durumda. Uluslararası Finans Enstitüsü, hanehalkı borcunun – GSMH’nin payı olarak – çeşitli ekonomilerde rekor seviyelerde olduğunu tahmin ediyor.Fransa ve ABD gibi ülkelerde de kurumsal borçlanma yüksek seviyelerde. Bu borçlar, kazançlardaki çöküş ve özkaynaklardaki düşüş ile birlikte, şirketlerin krizden sonra yeniden başlatma yeteneğini sınırlayabilir, bazıları da petrolün çöküşünden zarar görebilir.TS Lombard’dan Charles Dumas, “Herhangi bir iyileşmede şirketlerin borçlarını azaltmak veya devlet yardımlarını geri ödemek için hisse satmaları veya sermaye harcamalarını azaltması gerekebilir” dedi.Uzun bir durgunluktan kaçınmak isteyen politika yapıcılar, 2008 mali krizine tepkiyi bile aşabilecek bir ölçekte acil durum önlemleri alıyorlar. Kredi hatlarını genişletiyor, hane halklarına nakit ödüyor ve şirketlerin işçilerini kovmak zorunda kalmamaları için ücret faturalarını karşılamalarına yardımcı oluyorlar. Merkez bankaları faiz oranlarını düşürüyor ve yeni varlık alım programları başlatıyor.Hızlı bir toparlanma için en güçlü argüman, iktisatçıların şu anki krizde tam anlamıyla geçerli bir etiket olan “bastırılmış talep” dediği şey.İnsanlar evde kalmak zorunda kaldıklarında ekonomiler durdu, bu yüzden tekrar çıkmalarına izin verildiğinde buna karşılık bir yükseliş olmalı – özellikle de her yerde hükümetler süreci hızlandırmak için nakit enjekte ederken.Morgan Stanley baş ekonomisti Chetan Ahya, “Nisan / Mayıs ayına kadar salgının zirve yaptığı varsayıldığında, bu muhtemelen 2020’nin ikinci yarısında iyileşme için zemin hazırlayacak” dedi.Küresel ekonominin yılın ilk yarısında yıllık bazda %2,3 oranında küçüleceğini ve ikinci yarıda %1,5 büyüyeceğini tahmin ediyor. Bu senaryo bile ABD ve Euro bölgesinin 2021’in üçüncü çeyreğine kadar kriz öncesi üretim seviyelerini geri kazanmayacağı anlamına geliyor.JPMorgan Chase & Co.’da Bruce Kasman liderliğindeki ekonomistler gelişmekte olan piyasaları bir başka endişe kaynağı olarak görüyorlar. Dolardaki kazançlar ve yabancı sermayenin çıkışıyla sıkışıp, yerel borçlanma maliyetleri artıyor.Şu anda ekonomistler için en cesaret verici virüs haberleri, ilk salgınlara maruz kalan, ancak onları bir dereceye kadar kontrol altına almış gibi görünen Asya’dan geliyor.Çin’de ekonomik aktivite yeniden başlıyor ve Salı günü yayınlanan rakamlar, üretim faaliyetinin Mart ayında güçlü bir şekilde toparlandığını gösteriyor.İç pazardaki talep canlanıyor, çünkü karantina yasaklarının kalkmasıyla tüketiciler mağazalara veya showroomlara dönüyor. Örneğin, otomobil satışları geçtiğimiz yılki seviyesinden %40 daha düşük olsa da, haftalardır yükseliyor.Bloomberg’in ekonomistlerinden Tom Orlik, “Diğer ülkelerdeki salgınlar aynı gidişatı takip ederse, dünya ekonomisi ikinci yarının başlangıcında tekrar faaliyete geçebilir. Ama bu garantili olmaktan çok uzak. Geçmiş pandemiler aylarca değil yıllar sürdü. Imperial College London’daki bilim adamları, koruma önlemlerinin 18 ay boyunca yerinde kalması gerekebileceği konusunda uyarıyorlar ” dedi.Ancak uluslararası siparişlerin toparlanması daha uzun sürebilir. Diğer ekonomiler virüs tarafından daha geç vurulduğundan, Çin’in ihracat motoru yeniden ısıırken bu sefer de digger ekonomilerin yaşadığı ithalat talebindeki düşüş yarattığı döngü ile küresel toparlanmayı yavaşlatıyor.Ve Çin’de de, diğer ülkelerde olduğu gibi, ekonomi önümüzdeki bir süre için epidemiyolojiye bağımlı olmaya devam edecek. Koronavirüsü control etmeye ve bir aşı geliştirme konusunda genel ilerleme kaydedilmesine rağmen, hareketin tek bir yönde olacağının garantisi yok.Schroder Yatırım Yönetimi baş ekonomisti Keith Wade, bunun yerine “ilk salgını takiben artçı sarsıntılar olabilir, sağlık sisteminin başa çıkma kapasitesini yönetmek için kısıtlamalar getirildi ve kaldırıldı. Ekonomik açıdan, bu durum çift dipli bir durgunluğa yol açacaktır” dedi.Tarihe bakınca da endişelenmek için birden fazla neden görülüyor. Yeni yayımlanan bir makaleye göre yaygın olarak görülen bir pandemi veya savaşlar sonrasında, bu tür şoklar tipik olarak gelecek yıllar için ücretler ve yatırımlar üzerinde baskı oluşturuyor.Bloomberg
Koronavirüsün dünya ekonomisini resesyona soktuğu artık çok net. Ancak, virus sonrası dönemle ilgili ekonomistler büyümede güçlü bir geri dönüş potansiyeli olasılığına giderek daha az ikna oluyorlar.Beklentiler içinde temel senaryo güçlü bir iyileşmenin 2020’nin ikinci yarısında başlamasıydı. Ancak pandemi Avrupa ve Amerika’ya yayıldıkça ve domino taşları gibi etkileri daha net bir görünüme kavuştukça temel senryoya olan inanç da zayıflamaya başladı.Bu değişimin altında yatan da elbette ekonomik sonuçların çoğu ekonomistin tahmin etme yeterliliğinin ötesinde bir şeye bağlı olduğu basit gerçeği: hastalığın gidişatı.New York’taki Columbia Üniversitesi’nde profesör olan Nobel ödüllü Joseph Stiglitz, “Virüsün ikinci çeyreğin sonunda gideceğine dair hiçbir netlik yok. Yaz boyunca devam ederse, tüm etkiler artacaktır” dedi.Bunun ötesinde, ekonomistlerin uğraşması gereken bir dizi belirsizlik var – ve bu şüpheler, kaybolan çıktının hızla geri geldiği “V-şekilli toparlanma” olarak bilinen kavramı destekleyen tahminleri giderek zayıflatıyor.Net bir şekilde eski düzene geri dönmek yerine sağlık otoritelerinin normal çalışma hayatına kademeli bir geri dönüşü savunmaları daha muhtemel görünüyor. “Sosyal mesafe” bir sure daha devam edecek anlaşılan.Kriz sırasında yaşanan mali darbelerin yanı sıra, turizm, mağazalarda veya restoranlarda harcamalar düşük seyredecek; tabi bu işletmelerin ilk etapta ayakta kalabileceği varsayılarak.Citigroup Inc.’in baş ekonomisti Catherine Mann, “oyuna geri dönmek” “işe geri dönmekten” daha fazla zaman alacak. Bu da hizmet sektörü odaklı ekonomilerle ilgili endişelerin 2020 ikinci yarıya da taşınacağını anlatıyor” diyor.Yetkililer pazarlara geri dönmenin güvenli olduğunu söylese de, başka yerlerde de olabileceğine işaret eder şekilde Çin’de tüketiciler hala çekingen.Bu nedenle Moody’nin Analytics baş ekonomisti Mark Zandi, tahminini V veya U şeklinde bir toparlanma yerine “Nike logosu”na benzetiyor. ABD’de üretimin tek başına ikinci çeyrekte yıllık %25’e varan oranlarda düşebileceğini, üçüncü çeyrekte daralmanın %15’e kadar yumuşayabileceğini ve ardından dördüncü çeyrekte ekonominin “sıfır büyüme” ile durabileceğini söyledi.Bir çek şey, işletmelerin istihdamı ne kadar hızlı geri getirdiğine bağlı olacak. Uluslararası Çalışma Örgütü 25 milyon pozisyonun kaybedilebileceği konusunda uyarıyor ve Goldman Sachs Group Inc. Salı günü ABD işsizlik oranının %15’e çıkmasını beklediğini söyledi.Mckinsey & Co., ABD’deki hane halklarının dörtte birinin maaş çekinden maaş çekine yaşadığını ve Amerikalıların %40’ının borçlanmadan 400 dolarlık beklenmedik bir masrafı karşılayamadığını belirtiyor.Stiglitz, hane halklarının ve şirketlerin faturalarını ödeyemediği, borçlu oldukları şirketlerin de bu nedenle iflas ve temerrüde düşmeye zorlanabilecekleri “finansal çıkmaz” konusunda endişelerini dillendiriyor.Bu tehdit son yıllarda yükselen borçlanma ölçeği ile daha da yüksek durumda. Uluslararası Finans Enstitüsü, hanehalkı borcunun – GSMH’nin payı olarak – çeşitli ekonomilerde rekor seviyelerde olduğunu tahmin ediyor.Fransa ve ABD gibi ülkelerde de kurumsal borçlanma yüksek seviyelerde. Bu borçlar, kazançlardaki çöküş ve özkaynaklardaki düşüş ile birlikte, şirketlerin krizden sonra yeniden başlatma yeteneğini sınırlayabilir, bazıları da petrolün çöküşünden zarar görebilir.TS Lombard’dan Charles Dumas, “Herhangi bir iyileşmede şirketlerin borçlarını azaltmak veya devlet yardımlarını geri ödemek için hisse satmaları veya sermaye harcamalarını azaltması gerekebilir” dedi.Uzun bir durgunluktan kaçınmak isteyen politika yapıcılar, 2008 mali krizine tepkiyi bile aşabilecek bir ölçekte acil durum önlemleri alıyorlar. Kredi hatlarını genişletiyor, hane halklarına nakit ödüyor ve şirketlerin işçilerini kovmak zorunda kalmamaları için ücret faturalarını karşılamalarına yardımcı oluyorlar. Merkez bankaları faiz oranlarını düşürüyor ve yeni varlık alım programları başlatıyor.Hızlı bir toparlanma için en güçlü argüman, iktisatçıların şu anki krizde tam anlamıyla geçerli bir etiket olan “bastırılmış talep” dediği şey.İnsanlar evde kalmak zorunda kaldıklarında ekonomiler durdu, bu yüzden tekrar çıkmalarına izin verildiğinde buna karşılık bir yükseliş olmalı – özellikle de her yerde hükümetler süreci hızlandırmak için nakit enjekte ederken.Morgan Stanley baş ekonomisti Chetan Ahya, “Nisan / Mayıs ayına kadar salgının zirve yaptığı varsayıldığında, bu muhtemelen 2020’nin ikinci yarısında iyileşme için zemin hazırlayacak” dedi.Küresel ekonominin yılın ilk yarısında yıllık bazda %2,3 oranında küçüleceğini ve ikinci yarıda %1,5 büyüyeceğini tahmin ediyor. Bu senaryo bile ABD ve Euro bölgesinin 2021’in üçüncü çeyreğine kadar kriz öncesi üretim seviyelerini geri kazanmayacağı anlamına geliyor.JPMorgan Chase & Co.’da Bruce Kasman liderliğindeki ekonomistler gelişmekte olan piyasaları bir başka endişe kaynağı olarak görüyorlar. Dolardaki kazançlar ve yabancı sermayenin çıkışıyla sıkışıp, yerel borçlanma maliyetleri artıyor.Şu anda ekonomistler için en cesaret verici virüs haberleri, ilk salgınlara maruz kalan, ancak onları bir dereceye kadar kontrol altına almış gibi görünen Asya’dan geliyor.Çin’de ekonomik aktivite yeniden başlıyor ve Salı günü yayınlanan rakamlar, üretim faaliyetinin Mart ayında güçlü bir şekilde toparlandığını gösteriyor.İç pazardaki talep canlanıyor, çünkü karantina yasaklarının kalkmasıyla tüketiciler mağazalara veya showroomlara dönüyor. Örneğin, otomobil satışları geçtiğimiz yılki seviyesinden %40 daha düşük olsa da, haftalardır yükseliyor.Bloomberg’in ekonomistlerinden Tom Orlik, “Diğer ülkelerdeki salgınlar aynı gidişatı takip ederse, dünya ekonomisi ikinci yarının başlangıcında tekrar faaliyete geçebilir. Ama bu garantili olmaktan çok uzak. Geçmiş pandemiler aylarca değil yıllar sürdü. Imperial College London’daki bilim adamları, koruma önlemlerinin 18 ay boyunca yerinde kalması gerekebileceği konusunda uyarıyorlar ” dedi.Ancak uluslararası siparişlerin toparlanması daha uzun sürebilir. Diğer ekonomiler virüs tarafından daha geç vurulduğundan, Çin’in ihracat motoru yeniden ısıırken bu sefer de digger ekonomilerin yaşadığı ithalat talebindeki düşüş yarattığı döngü ile küresel toparlanmayı yavaşlatıyor.Ve Çin’de de, diğer ülkelerde olduğu gibi, ekonomi önümüzdeki bir süre için epidemiyolojiye bağımlı olmaya devam edecek. Koronavirüsü control etmeye ve bir aşı geliştirme konusunda genel ilerleme kaydedilmesine rağmen, hareketin tek bir yönde olacağının garantisi yok.Schroder Yatırım Yönetimi baş ekonomisti Keith Wade, bunun yerine “ilk salgını takiben artçı sarsıntılar olabilir, sağlık sisteminin başa çıkma kapasitesini yönetmek için kısıtlamalar getirildi ve kaldırıldı. Ekonomik açıdan, bu durum çift dipli bir durgunluğa yol açacaktır” dedi.Tarihe bakınca da endişelenmek için birden fazla neden görülüyor. Yeni yayımlanan bir makaleye göre yaygın olarak görülen bir pandemi veya savaşlar sonrasında, bu tür şoklar tipik olarak gelecek yıllar için ücretler ve yatırımlar üzerinde baskı oluşturuyor.Bloomberg