Krizden V çıkışta borçlanmaya dikkat
BBVA Türkiye Başekonomisti, haziran ayı verilerine göre ekonomide V tipi çıkış gözlemlediklerini bildirdi. Özel sektörün temmuz-eylül döneminde borç ödeme takvimi nispeten rahat. Ancak artan kamu iç borçlanması dikkat çekiyor
Recep Erçin
Recep Erçin
GEÇEN YILA GÖRE DÜŞÜKTEPAV da yayınladığı araştırma notunda, 5 Haziran haftasında banka kartı ve kredi kartı kullanılarak 19.3 milyar TL tutarında harcama yapıldığını ve bir önceki haftaya kıyasla harcama tutarının 5 milyar TL (yüzde 35) arttığını bildirdi. İşlem adedi de yüzde 35 artarak 104 milyon oldu. Bir önceki yılın aynı dönemine (15 Mart – 7 Haziran 2019) göre kıyaslandığında 13 Mart – 5 Haziran 2020’de yapılan harcamaların tutarı yüzde 7, işlem adedi ise yüzde 17 azaldı. Şehirlerarası ulaşım kısıtlamasının tamamen kalkması, lokantaların tedbirlere uymak koşuluyla yeniden hizmet vermeye başlaması ve nikah/düğün salonlarının açılış tarihinin netleşmesinin etkisiyle turizm ve yemek, kuyumculuk gibi harcamalarda yüksek oranda artış görüldü.
PERAKENDE SINIRDAYine TEPAV'ın perakende güven endeksi (TEPE) sonuçlarına göre, mayıs ayında -18.6 puan değerini alan TEPE, geçen yılın aynı dönemine göre 2.1 puan azalırken, geçen aya göre 9.2 puan arttı. TEPE değerinin geçen aya göre artışında, geçen üç ayda işlerin durumu ve gelecek üç ayda satış beklentisi göstergelerindeki iyileşme etkili oldu. Kovid-19’un etkisiyle nisan ayında perakende güven endeksi, Mayıs 2008’ten bu yana en düşük seviyesini görmüştü. Mayıs ayında aktif vaka sayının azalması ve işyerlerinin açılmasıyla perakende güveninde toparlanma belirtileri görülmeye başlandı. Mayıs ayında yapılan TEPE anketi kapsamında perakendecilerin yüzde 35’i önümüzdeki üç ayda işlerinde iyileşme beklerken, yüzde 36’sı işlerinde kötüleşme beklediğini belirtti. Bloomberg HT Tüketici Güven Ön Endeksi de haziran ayında bir önceki ayın nihai endeksine göre yüzde 22.21 artarak 89.46 değerini aldı. Öncü göstergelerdeki bu gelişmeler ekonomide V çıkış senaryosunu destekleyen unsurlar olarak yer aldı.
ÜÇ AYDIR DIŞ BORÇ ALMADIAncak Çin ve Yeni Zelanda'da görülen yeni vakalar, ABD ve Güney Amerika'da artan vaka sayıları ile Avrupa'nın seyahat kısıtlamaları konusundaki katı tutumu gibi gelişmeler dikkate alındığında, kredi genişlemesiyle sağlayanan bu V çıkışın tamamlanmadan yeniden aşağı yönlü bir gidişe evrilme riski var. Özellikle pandemi sürecinde özel sektör, bankalar ve kamunun dış borçlarda net ödeme yapmasına karşın, artan Hazine borçlanması, iç fonlamanın sürdürülebilirliği noktasında soru işaretlerini gündeme getiriyor. Buna göre Mart-Mayıs 2020 döneminde Hazine nakit açığı 96.5 milyar TL oldu. Bu tutar normal yılların net açığının iki katı. Yine aynı dönemde Hazine'nin net borçlanması 115.8 milyar TL'yi buldu. Bu süreçte Hazine hiç dış borç almazken net 17.4 milyar TL'lik dış borç itfasına gitti. Buna göre Hazine'nin harcamalarını iç borçlanma ile finanse ettiği görülüyor. Üstelik mayıs ayında nakit açığının yaklaşık 4.8 katı borçlanmaya gidilmesi de dikkat çekiyor.
BORÇ TAKVİMİ RAHATLIYORYine dün Merkez Bankası dış borç verilerini açıkladı. Buna göre nisan sonu itibarıyla, kısa vadeli dış borç stoku, 2019 yıl sonuna göre yüzde 6.8 oranında azalışla 115 milyar dolar oldu. Orijinal vadesine bakılmaksızın vadesine bir yıl veya daha az kalmış dış borç verisi kullanılarak hesaplanan kalan vadeye göre kısa vadeli dış borç stoku, 164.6 milyar dolar oldu. Özel sektörün borç ödeme takvimine baktığımızda ise mayıstaki 6.8 milyar dolarlık yüklü ödemenin geride kaldığı görülüyor. Bu ay ise 5.4 milyar dolarlık bir ödeme söz konusu. Özel sektör haziranı da kazasız bir şekilde atlatırsa kalan üç ayda ödeyeceği toplam borç tutarı 7.5 milyar dolar ve üç aya aşağı yukarı eşit dağılmış şekilde. Ekonomist Atilla Yeşilada, YouTube'da yayınladığı yorumunda yaz aylarında bir dolar şoku riski görmediğini ancak eylülden sonrası için risklerin arttığını söyledi.