Ece Sarıca
3910 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile koronavirüs nedeniyle dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlar kapsamındaki zorlayıcı sebep gerekçesiyle kısa çalışma uygulanan işyerleri için kısa çalışma ödeneğinin süresinin uzatılması hakkında karar verildi. Bu Karar, bugünkü yani 23 Nisan 2021 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Karar ile kısa çalışma ödeneğinin süresinin 30 Haziran 2021 tarihine kadar uzatıldı.
Gelişmeler
Tüm dünyada toplum sağlığı, ekonomi ve günlük hayatı olumsuz etkileyen Kovid-19 salgının yıkıcı etkilerini bertaraf etmek için Mart 2020'de açıklanan Ekonomik İstikrar Kalkanı Paketi ile pek çok önlem hayata geçirilmişti. Bu kapsamda kısa çalışma uygulamasından yararlanma şartları da kolaylaştırılmıştı.
Geçen seneden bu yana Cumhurbaşkanı Kararları ile uzatılarak sürdürülen uygulama kapsamında, geçtiğimiz günlerde Turizm Haftası dolayısıyla turizm sektörü temsilcileri ile bir araya gelen
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, sektör temsilcilerinin talepleri doğrultusunda tüm sektörler için geçerli olmak üzere kısa çalışma ödeneği uygulamasına devam edilmesi kararını aldıklarını belirtmişti.
İş dünyası ve sendikalar için bu haber sevindirici olmuştur. Zira çeşitli sektör temsilcileri kısa çalışma ödeneği uygulamasının en az pandemi süreci sonlanana kadar devam etmesi gerektiğini belirtilmektedir. Nitekim uygulamada da, kısa çalışma uygulamasının Mart sonunda sona erecek olması sebebiyle pek
çok işverenin, işçileri ücretsiz izne çıkartma kararı almaya başladığı gözlenmiştir.
Uygulamanın uzatılacağı kararının açıklanması ile birlikte ise çeşitli işyerlerinde derhal aksiyon alınarak çalışanların kısmi olarak çalıştırılmasına devam edilmesi yönünde karar değişikliğine gidildiği gözlendi. Bugün de karar resmi olarak yayımlanarak yürürlüğe girmiş oldu.
İŞKUR’un aylık yayımladığı İşsizlik Sigortası Fonu Bülteni uyarınca, kısa çalışma ödeneği kapsamında
2020 yılında 27 milyar lira, bu yılın ilk iki ayında ise 5 milyar lira olmak üzere toplam 32 milyar lira ödeme yapılmıştır. Bugüne dek yaklaşık 3.7 milyon işçinin bu destekten faydalandığı belirtilmektedir.
Kısa Çalışma Uygulaması Nedir?
Ülkemizde pandeminin ekonomiye getirdiği olumsuz etkilerle mücadele kapsamında alınan önlemlerden bir tanesi, Kısa Çalışma uygulamasının şartlarının kolaylaştırılması oldu. Genel olarak kısa çalışma, işlerinde azalma meydana gelen işyerlerinde tam zamanlı çalıştırılamayan işçilerin kısmı zamanlı çalıştırılması ve
bu azaltılmış çalışma uygulamasında işçiye ödenecek ücretin bir kısmının İşsizlik Sigortası Fonu’undan sağlanması olarak özetlenebilir.
Tanımına bakarsak da kısa çalışma uygulaması; genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durdurulması hallerinde, işyerinde üç ayı aşmamak üzere sigortalılara çalışamadıkları dönem için gelir desteği sağlayan bir uygulamadır. Mevzuatımızda olan bu imkan kapsamında, halihazırdaki pandeminin
de genel zorlayıcı sebepler arasında olduğu belirtilerek, bu imkandan yararlanılması kolaylaştırılmıştır.
Kapsamı Nedir?
Kısa çalışma ödeneği, işyerinde uygulanan haftalık çalışma süresini tamamlayacak şekilde çalışılmayan süreler için, işçinin kendisine ve aylık olarak her ayın beşinde ödenir.
Kısa çalışma uygulaması ve kısa çalışma ödeneği İşsizlik Sigortası Kanunu'nun Ek 2. maddesinde düzenlenmiştir. Kısa Çalışma kapsamında; işçilere kısa çalışma ödeneği ödenmesi ile Genel Sağlık Sigortası primleri ödenmesi hizmetleri sağlanmaktadır. Sigortalı çalışanın, çalışmadığı gün ücreti hesaplanarak İşsizlik Sigortası Fonundan çalışana ödenir. Çalışılmayan süre için ödenecek tutar,
çalışanın son 12 aylık prime esas kazancı üzerinden hesaplanacak günlük brüt kazancının
%60’ıolmaktadır. Bu hesaplama, aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde 150'sini geçemez.
Hesaplarsak; işyerinde faaliyetin tamamen durdurulması durumunda 1.752,40 TL ile
4.380,99 TL aralığında kısa çalışma ödeneği ödenir.
Şartları Nelerdir?
Başvuruyu işveren yapacaktır. İşin devamlılığında azalma olması en önemli şartlardandır. Buna göre:
İşyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak 1/3 oranında azaltılması; ya da
Devamlılık şartı aranmadan işyerinde faaliyetin tamamen veya 4 hafta süreyle durdurulması gerekmektedir.
Belirtilen şartların oluştuğuna ve kriz durumunun varlığına inanan işveren, İŞKUR'a başvuruda bulunur.
Bu başvuru e-devlet üzerinden yapılabilmektedir. Başvuru, Kısa Çalışma Talep Formu ile Kısa Çalışma
İşçi Listesi doldurularak yapılır. Çalışma süresinin azaltıldığını veya faaliyetin kısmen/tamamen durdurulduğunu ortaya koyan belgeler (örneğin: ücret bordroları, puantaj kayıtları, üretimin,
hizmetin ve/veya ihracatın azaldığına, siparişlerin ve/veya sözleşmelerin iptal edildiğine dair vb. belgeler)
ile resmi makamlar tarafından faaliyeti durdurulan işyerleri kapsamında olduğuna dair diğer belgeler
eklenir. İş Müfettişleri değerlendirmeleri yapar ve uygunluk durumunda onay verir. Kısa çalışma uygulamasından yararlanmak için asgari çalışan sayısı şartı yoktur.
Ayrıca, kısa çalışma uygulamasından yararlanılabilmesi için işyerinde kısa çalışma uygulanan dönemde 4857 sayılı İş Kanununun 25 inci maddesinin birinci fıkrasının (II) numaralı bendinde yer alan (yani haklı) sebepler dışında bir gerekçeyle işveren tarafından işçi çıkarılmaması gerekmektedir.
İşten Çıkarma Yasağı Ne Zaman Bitecek ve Cezası Ne Kadar?
Alınan ekonomik önlemler kapsamında bir diğer önemli uygulama işten çıkartma yasağıdır. Bu konuda da Cumhurbaşkanı Kararı ile söz konusu düzenlemelerin süresi geçtiğimiz seneden bu yana uzatılarak; güncel olarak 17 Mayıs 2021 tarihine dek uzatıldı. Cumhurbaşkanı’nın 2021 yılının Haziran ayına kadar işten çıkarma yasağını uzatma yetkisi bulunmakta.
İşveren yasağa aykırı olarak fesih yapar ise, fesih tarihindeki brüt asgari ücret tutarında idari para cezası
ile cezalandırılır. Yani 2021 yılı sonuna dek her bir haksız fesih için 3.577, 50 TL tutarında para cezası kesilecektir
Şartları Nelerdir? Başvuruyu işveren yapacaktır. İşin devamlılığında azalma olması en önemli şartlardandır. Buna göre:
Belirtilen şartların oluştuğuna ve kriz durumunun varlığına inanan işveren, İŞKUR'a başvuruda bulunur. Ayrıca, kısa çalışma uygulamasından yararlanılabilmesi için işyerinde kısa çalışma uygulanan dönemde 4857 sayılı İş Kanununun 25 inci maddesinin birinci fıkrasının (II) numaralı bendinde yer alan (yani haklı) sebepler dışında bir gerekçeyle işveren tarafından işçi çıkarılmaması gerekmektedir. Son olarak belirtelim ki, uzatılan süreden ancak önceden başvuru yapanlar faydalanabiliyor; yeni başvurular şu aşamada kabul edilmiyor. |