Ekonomik faaliyet salgın öncesine döndü
Hem sanayi üretim endeksi hem perakende satış endeksi salgın öncesindeki seviyelere ulaştı. Üretim aylar sonra negatif seviyeden çıktı. Hizmet sektörü dışında cirolarda reel artış yaşandı.
Türkiye ekonomisi arz ve talep tarafında hizmetler sektörü dışında salgın öncesine döndü. Şu haliyle ekonominin düze çıktığını söyleyebiliyoruz. TÜİK'in dün yayınladığı temmuz ayı sanayi üretimi, perakende satış endeksi ve ciro endekslerine göre söz konusu ayda ekonomide ciddi bir yükseliş yaşandı. Sanayi üretimi, temmuzda yıllık yüzde 4.4 ve aylık yüzde 8.4 arttı.
Perakende satış hacmi de yıllık yüzde 11.9 ve aylık yüzde 9.5 oranında arttı. Temmuz ayında hem sanayi üretimi hem perakende satışlar negatif bölgeden belirgin şekilde uzaklaştı. Bunu arındırılmamış endekslerde de gözlemliyoruz. Sanayi endeksi temmuzda 119.3 oldu. Bu endeks değeri 2019 ve 2018'in temmuz ayındaki 120.4 ve 120.9 değerlerine oldukça yakın. Yine takvim etkisinden arındırılmış endeks 122.1 ile 2018 ve 2019'daki (118.3 ve 117) değerlerin üzerinde. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış aylık endeks değeri de 118.7 ile şubat ayından (120.6) bu yana en yüksek seviyeye erişti.
PERAKENDE YILIN ZİRVESİNDE
Takvim etkisinden arındırılmış perakende endeksi temmuz ayında 126.2 değeri ile 2017, 2018 ve 2019'un oldukça üzerinde oluştu. Yien arındırılmamış endeks de 125.2 ile önceki üç yıla göre hayli yüksek. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış endeks değeri ise 212.9 ile bu yılın en yüksek seviyesine erişti. Bunun yanında perakende sektöründe cirolar yıllık yüzde 21.4 oranın arttı. Bu oran yüzde 11-12 düzeyindeki yıllık enflasyonun 10 puan üzerinde.
Sanayi, inşaat, ticaret ve hizmet sektörleri toplamından oluşan ciro endeksi de 2020 yılı Temmuz ayında yıllık yüzde 20.2 arttı. Yıllık ciro artışının en hızlı olduğu sektör yüzde 32.9 ile ticarette oldu. Sanayide ciro yüzde 20.2 artarken, inşaattaki artış yüzde 14.9 oldu. Fakat hizmet sektöründe cirolar yüzde 12.5 oranında negatif. Hizmetler tarafında en sert ciro düşüşü ise yüzde 40.7 ile konaklama ve yiyecek yani otelcilik ve restoran tarafında oldu.
BÜYÜME EĞİLİMİ NORMALLEŞİR
Üretim tarafındaki artışlara ilişkin konuşan AA Finans Analisti ve ekonomist Haluk Bürümcekçi, takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretim endeksinin üç aylık hareketli ortalamasının yıllık değişiminin eğilim açısından daha net görüntü verebildiğini belirtti. Bürümcekçi, mayıstan bu yana dipten dönüşün başladığı bu göstergenin, toparlanmanın henüz ılımlı güç kazandığına işaret ettiğini söyledi. Gelecek dönem görünümü ele alındığında, ilk sinyallerin milli gelir büyümesinin 2020'nin üçüncü çeyreğinde belirgin toparlanacağına işaret ettiğini vurgulayan Bürümcekçi, şunları kaydetti: "Güncel sinyaller, karantinaların kaldırılması sonrası haziranda yakalanan ivmenin üçüncü çeyrekten itibaren büyüme verilerine olumlu yansıyabileceğini düşündürmektedir.
Dış talebin güçlendiğine dair işaretler alınmakta ancak başta turizm olmak üzere hizmet sektörlerinin benzer ölçüde toparlanma göstermediği izlenmektedir. Ayrıca, marttan itibaren belirgin hızlanan ve geçmiş yıllara göre çok güçlü seyreden bankacılık kredi hacminin, Merkez Bankası'nın TL değer kaybını sınırlama amacıyla fonlama maliyetlerini likidite kanalıyla yükseltmeye yönelmesi ile bu görünümü uzun süre koruyamayacağı ve eğilim büyüme hızının kademeli olarak daha normal seviyelere ineceği anlaşılmaktadır."
Perakende satış hacmi de yıllık yüzde 11.9 ve aylık yüzde 9.5 oranında arttı. Temmuz ayında hem sanayi üretimi hem perakende satışlar negatif bölgeden belirgin şekilde uzaklaştı. Bunu arındırılmamış endekslerde de gözlemliyoruz. Sanayi endeksi temmuzda 119.3 oldu. Bu endeks değeri 2019 ve 2018'in temmuz ayındaki 120.4 ve 120.9 değerlerine oldukça yakın. Yine takvim etkisinden arındırılmış endeks 122.1 ile 2018 ve 2019'daki (118.3 ve 117) değerlerin üzerinde. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış aylık endeks değeri de 118.7 ile şubat ayından (120.6) bu yana en yüksek seviyeye erişti.
PERAKENDE YILIN ZİRVESİNDE
Takvim etkisinden arındırılmış perakende endeksi temmuz ayında 126.2 değeri ile 2017, 2018 ve 2019'un oldukça üzerinde oluştu. Yien arındırılmamış endeks de 125.2 ile önceki üç yıla göre hayli yüksek. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış endeks değeri ise 212.9 ile bu yılın en yüksek seviyesine erişti. Bunun yanında perakende sektöründe cirolar yıllık yüzde 21.4 oranın arttı. Bu oran yüzde 11-12 düzeyindeki yıllık enflasyonun 10 puan üzerinde.
Sanayi, inşaat, ticaret ve hizmet sektörleri toplamından oluşan ciro endeksi de 2020 yılı Temmuz ayında yıllık yüzde 20.2 arttı. Yıllık ciro artışının en hızlı olduğu sektör yüzde 32.9 ile ticarette oldu. Sanayide ciro yüzde 20.2 artarken, inşaattaki artış yüzde 14.9 oldu. Fakat hizmet sektöründe cirolar yüzde 12.5 oranında negatif. Hizmetler tarafında en sert ciro düşüşü ise yüzde 40.7 ile konaklama ve yiyecek yani otelcilik ve restoran tarafında oldu.
BÜYÜME EĞİLİMİ NORMALLEŞİR
Üretim tarafındaki artışlara ilişkin konuşan AA Finans Analisti ve ekonomist Haluk Bürümcekçi, takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretim endeksinin üç aylık hareketli ortalamasının yıllık değişiminin eğilim açısından daha net görüntü verebildiğini belirtti. Bürümcekçi, mayıstan bu yana dipten dönüşün başladığı bu göstergenin, toparlanmanın henüz ılımlı güç kazandığına işaret ettiğini söyledi. Gelecek dönem görünümü ele alındığında, ilk sinyallerin milli gelir büyümesinin 2020'nin üçüncü çeyreğinde belirgin toparlanacağına işaret ettiğini vurgulayan Bürümcekçi, şunları kaydetti: "Güncel sinyaller, karantinaların kaldırılması sonrası haziranda yakalanan ivmenin üçüncü çeyrekten itibaren büyüme verilerine olumlu yansıyabileceğini düşündürmektedir.
Dış talebin güçlendiğine dair işaretler alınmakta ancak başta turizm olmak üzere hizmet sektörlerinin benzer ölçüde toparlanma göstermediği izlenmektedir. Ayrıca, marttan itibaren belirgin hızlanan ve geçmiş yıllara göre çok güçlü seyreden bankacılık kredi hacminin, Merkez Bankası'nın TL değer kaybını sınırlama amacıyla fonlama maliyetlerini likidite kanalıyla yükseltmeye yönelmesi ile bu görünümü uzun süre koruyamayacağı ve eğilim büyüme hızının kademeli olarak daha normal seviyelere ineceği anlaşılmaktadır."
AĞUSTOSTA İVME KAYBEDEBİLİR
Tera Yatırım Ekonomisti Enver Erkan, temmuzda devam ettirilen kontrollü normalleşme aşamasında artan firma faaliyetleri ve buna bağlı olarak üretim eğilimlerinin, dipten toparlanmanın kuvvetli bir şekilde sürdürüldüğünü gösterdiğini aktardı. Erkan, "Buna karşılık, ağustos dönemi itibarıyla bu eğilimin ivme kaybetmesini bekleriz. Öncü indikatörlerin de gösterdiği resim, ağustos sonrasından dipten toparlanmanın yavaşlayabileceğini ortaya koyuyor. Kovid-19 belirsizliği çerçevesinde artan vaka sayılarının kısıtlama önlemlerini geri getirmesi veya sektörel talep eğilimlerini etkilemesi üretimi yavaşlatabilir" diye konuştu. Erkan, kur gelişmeleri çerçevesinde sanayi üretiminde önemli bir yer tutan ara malı ithalatının da kırılgan bir düzlemde durduğunu aktararak, şunları kaydetti: "Kur artışlarının üretim maliyetlerini yukarı çekmesi bir başka hassasiyet faktörü olabilir. Özellikle ithal girdi kullanımı yoğun olan ihracatçı sektörlerde yavaşlama görebiliriz" dedi.
KAMU BANKALARININ DESTEĞİ
VakıfBank Ekonomik Araştırmalar tarafından yayımlanan raporda ise şu ifadeler yer aldı: "Pandeminin azalması sonrası haziranda atılan normalleşme adımlarının temmuzda da olumlu etkisinin yaşandığı görülüyor. Özellikle kamu bankaları öncülüğünde kredi genişlemesinin yarattığı olumlu etkinin temmuz ayında sanayi üretimindeki artışta belirleyici olduğunu düşünüyoruz. Temmuzda sanayi üretiminde yakalanan pozitif ivme ağustosta da devam edebilir ancak son dönemlerde kur ve faizlerde yaşanan yukarı yönlü hareketin etkisiyle Merkez Bankası'nın zorunlu karşılık oranlarını artırması, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun aktif rasyosuyla ilgili aldığı kararlar ve bankaların kredi verme eğiliminin azalması gibi adımlar sonucunda finansal koşullarda yaşanan sıkılaşma ise eylül ayından itibaren sanayi üretimindeki ivmede yavaşlama yaratabilir. Bu bağlamda, sıkılaşma sonrası eylülde sanayi üretimindeki bu yavaşlamanın yılın son çeyreğinde devam edip etmeyeceği önemli olacak."
KAMU BANKALARININ DESTEĞİ
VakıfBank Ekonomik Araştırmalar tarafından yayımlanan raporda ise şu ifadeler yer aldı: "Pandeminin azalması sonrası haziranda atılan normalleşme adımlarının temmuzda da olumlu etkisinin yaşandığı görülüyor. Özellikle kamu bankaları öncülüğünde kredi genişlemesinin yarattığı olumlu etkinin temmuz ayında sanayi üretimindeki artışta belirleyici olduğunu düşünüyoruz. Temmuzda sanayi üretiminde yakalanan pozitif ivme ağustosta da devam edebilir ancak son dönemlerde kur ve faizlerde yaşanan yukarı yönlü hareketin etkisiyle Merkez Bankası'nın zorunlu karşılık oranlarını artırması, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun aktif rasyosuyla ilgili aldığı kararlar ve bankaların kredi verme eğiliminin azalması gibi adımlar sonucunda finansal koşullarda yaşanan sıkılaşma ise eylül ayından itibaren sanayi üretimindeki ivmede yavaşlama yaratabilir. Bu bağlamda, sıkılaşma sonrası eylülde sanayi üretimindeki bu yavaşlamanın yılın son çeyreğinde devam edip etmeyeceği önemli olacak."