Borç batağındaki sanayi teknoloji ve Ar-Ge'ye sarıldı
Düşük faize rağmen sanayici net borç ödeyecek kadar kâr edemedi. Türkiye'nin en büyük 500 sanayi kuruluşunun borçluluk oranı yüzde 68.4'e çıktı. Sanayici borç batağından çıkmak için Ar-Ge harcamalarını yüzde 150 artırdı. Yüksek teknolojinin payı 3.3 puan arttı
YÜKSEK FAİZLE MÜCADELEAraştırma dün İSO Odakule Fazıl Zobu Meclis Salonunda düzenlenen toplantıda kamuoyuna açıklandı. Toplantıda konuşan İSO Başkanı Erdal Bahçıvan, şu uyarıları yaptı: “2019 yılında yaşanan tüm olumsuzluklara karşın sanayi kuruluşlarımızın esas faaliyetlerinden elde ettikleri başarıları, yine finansman maliyetlerinin gölgesinde kaldı.
500 Büyük’ün finansman giderleri yüzde 33.4 düşüşle 63.8 milyar TL’ye inerken, finansman giderlerinin faaliyet karı içindeki payı yüzde 88.9’dan yüzde 69.3’e geriledi. Yine kaynak yapısındaki toplam borçların payındaki son beş yıldır dikkat çeken bozulma, 2019’da da devam etti. İSO 500’ün kaynak yapısındaki çarpıklığın en yüksek seviyelere ulaştığını hatırlatmakta ve bu oranların dünya ortalamalarının üstünde olduğunu vurgulamakta yarar var. Bu borç ve finansal yük altında sanayicinin bugün en büyük avantajı; faizlerin düşük seviyede seyretmesidir. İSO 500’ün temel göstergeleri de göstermektedir ki sanayici kazandıklarıyla borç kapatamıyor. Borçla yaşamak zorunda. Bu borcu çevirebilmek adına düşük faizlere ihtiyaç duyuyor. Bu nedenle yüksek faizle mücadeleyi hiç hafife almamalıyız.” Bahçıvan ayrıca bu yıl içinde sanayicinin kaynak bulmakta sıkıntı yaşamadığını, düşük faiz ortamının daha da sürmesi gerektiğini ifade etti.
YÜKSEK TEKNOLOJİYE GEÇİŞFinansmanın bol ve ucuz olduğu dönemde aşırı borçlanan sanayicinin 50-52 milyar dolar düzeyinde döviz borcu bulunuyor. Bu tutar toplam borçların yüzde 75'i düzeyinde. Birçok firmanın açık pozisyonu var. Bu yüzden kurlardaki dalgalanmalar ve faizlere karşı sanayi kuruluşlarının bilançoları aşırı hassas durumda. Yine bu nedenledir ki geçen yıl düşen faizler ve nispeten yatay kur sayesinde finansman giderleri azalırken üretim ve faaliyet dışı gelirler de yüzde 33.3 azaldı.
Bu kalem 2018'de yüzde 196 oranın artmıştı. Türk sanayicisi bu kısır döngüyü kırmak için kamunun da verdiği teşvikler sayesinde son dönemde Ar-Ge ve yüksek teknolojiye yatırım yapmaya başladı. İSO 500 Araştırması'nda da bunun olumlu sonuçları görülüyor; 2015'te 3.3 milyar TL olan Ar-Ge harcaması 2018'de 3.8 milyar TL'ye, 2019'da ise önceki yıla kıyasla yüzde 150'den fazla artışla 9.6 milyar TL'ye yükseldi. Ar-Ge harcamalarının üretimden satışlara oranı yüzde 0.95'e çıktı. Yine teknoloji yoğunluklarına göre sınıflandırmada yüksek teknolojili sanayilerin payı 2017'de yüzde 3.6 iken 2019'da yüzde 6.9'a yükseldi. Düşük teknolojnin payı yüzde 36.2'den yüzde 40'a çıkarken, orta-yüksek teknolojinin payı da yüzde 20.2'den yüzde 23.5'e erişti. Yani Ar-Ge'ye yatırım yapan orta teknolojili şirketler üst lige çıktı, yapamayanlar düştü. Bahçıvan, “Orta-yüksek ve yüksek teknolojinin katma değerdeki payı ilk kez yüzde 30,4’e çıktı. Bunun savunma ve havacılık sanayi sektörlerinden kaynaklandığı düşünülüyor” dedi.
TRİLYONLUK OLDULARTürkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2018 yılında 878 milyar lira olan üretimden satışlarını 2019 yılında yüzde 16.4 oranında artırarak 1 trilyon liranın üzerine çıkardı. 2019 yılındaki artış, 2017’deki yüzde 33.2 ve 2018’deki yüzde 34.5’lik oranlar ile kıyaslandığında, son üç yılın en düşük artışı olarak dikkat çekti, büyüme performansı yavaşladı. İSO 500’ün ihracatı da yüzde 2.4 artışla 73.5 milyar dolar oldu. Temel göstergelere göre, 2019 yılında İSO 500’ün faaliyet karı oranı 2.8 puan gerileyerek yüzde 10.9’dan yüzde 8.1’e indi. Toplam faaliyet karı büyüklüğü ise 2018 yılında 108 milyar TL iken, 2019’da yüzde 14.6 azalarak 92 milyar TL’ye düştü.
MAAŞ VE ÜCRET ARTIŞI YÜZDE 20.5İSO 500’ün devreden KDV yükü, uzun yıllardır sürdürdüğü yüksek oranlı artışların ardından bu yıl sınırlı bir artış gösterdi. Devreden KDV yükü, bir önceki yıla göre yüzde 1.9 oranında artışla 10.8 milyar TL oldu. Duran varlıkların toplam aktifler içindeki payı 2015 yılında yüzde 46.3’e yükseldikten sonra gerilemeye başlamış ve 2018 yılında yüzde 38.8’e kadar inmişti. Duran varlıkların payı 2019 yılında ise küçük bir oranda artarak yüzde 39.1’e yükseldi.
İSO 500’de kar eden kuruluş sayısı 381’den 411’e yükseldi. Faiz, amortisman ve vergi öncesi kar elde eden kuruluş sayısı 2019 yılında beş adet azalarak 483 olarak gerçekleşti. İSO 500’ün geçen yıl istihdamı yaklaşık yüzde 1 arttı. Ödenen maaş ve ücretlerdeki artış da yüzde 20.5 oldu. (Enflasyon yüzde 11.84 olmuştu.) Bu da İSO 500’ün istihdama katkı yapmaya devam ettiğini gösterdi. İSO 500’de yabancı sermaye paylı kuruluşların sayısı, 2019’da bir önceki yıla göre değişmeyerek 117 oldu. Halka açık kuruluş sayısı 2017’de 69, 2018’de 67 iken, 2019’da 66 oldu.