AKINTIYA KARŞI
Herkesin, daha çok para, daha çok ünvan, daha lüks, tek tip yaşam peşinde koştuğu günümüzde mütevazi evinde kirada oturan Metin, sıradan bir hayat sürmekteydi.Kendine sanat dolu bir dünya kurmuştu.Hayata dair hırslardan uzak, işinden evine giden gelen sade bir yaşam sürmekteydi.Kendi dünyasında mutluydu.Annesi ise oğlunu bir ev bile almadığı için ‘Mandıra Filozofu’ olarak nitelendiriyordu.Oysaki onun için yaşam bugünden ibaretti.Ömür boyunca , sırtında borç yükü ile yaşamak istemiyor, tabiri caizse sürü’den ayrı yaşamayı seçiyordu.Yatırımını sadece kendi mutluluk dünyasına yapmayı tercih ediyordu.
Yatırım yapmak, ileriye dönük olarak bir çıkar ya da kazanç elde etmek amacıyla birtakım davranışlarda bulunmak demektir.Kişiyi gelecekteki belirsizliklere karşı güvende hissetmesini sağladığı için yatırım kararı aslında kişilerin önem verdiği bir durumdur.
Yatırım yapmak aslında kişinin kendi içinde psikolojik bir takım unsurlarla alınan bir karardır. Kişinin gelecek ile ilgili beklentileri, kaygıları, risk algısı, o anki bilgi seviyesi, etrafından duydukları gördükleri…. Pek çok ama pek çok psikolojik faktör yatırım kararını etkiler.
Çoğu kişinin borsada hisse senetlerinin fiyatlarının yükselmesi durumunda , hisse senetlerine ilgisinin arttığı, takip ettiği, yatırım yaptığı bilinen bir gerçektir.
Aynı süreci kurların yükselmeye başladığında da yaşandığını görüyoruz.O sırada yaşanan borsaya veya dövize hucum durumunu ekonomistler ‘sürü’ psikolojisi ile açıklamaktadır.
Psikoloji bilimine göre sürü psikolojisi; bir yığın kurallar ve koşullar dizisiyle temellenmiş belirli inançların, bir grup, topluluk, ülke vs.’nin insanları arasında yayılmasına verilen addır. Burada esas olan şey, bireyler tarafından söz konusu inancın gerçekleşme olasılığının kabulü, çok büyük kitlelerin ona inanmış olmasına bağlı olmasıdır.
Ekonomik kararlar sırasında sürü psikolojisi ile hareket edilerek alınan yatırım kararlarının zamanla çok ciddi kayıplara sebep olduğu görüldüğünde başka bir yatırım kavramı ortaya atılmıştır: ‘Karşıt Yatırım’
Azra, babası Mustafa beyi erkek arkadaşı Toprak’la evlenmenin kendisi için doğru bir karar olduğuna ikna etmeye çalışıyordu.Babası ise üniversiteyi terk etmiş, girişimci olma hayali ile ticaret yapmaya çalışan, birikimi, kariyeri, işi, evi, arabası olmayan birisiyle evliliğin yanlış olacağını düşünüyordu.
Babasının kızı için uygun gördüğü damat adayı, iyi bir kariyeri, güzel bir evi, arabası olan Fatih’ti.Kızının zorluk çekmesini istemiyordu.Herkes kızını Fatih gibi güvenilir bir damat adayına vermek isterdi.Toprak ise tam bir ‘karşıt yatırım’dı.
Karşıt yatırım bir haber yada beklenti sonrası harekete ters yönde yapılan alım satım işlemlerine denir. Karşıt yatırımın temel varsayımına göre piyasalar iyimser yada kötümser beklentileri abartılı olarak fiyatlandırır ve riski düşük kazanç oranı yüksek alım satım fırsatları sunar.
Aslında karşıt yatırımı başarabilenler kısa zamanlarda yüksek kazançlara ulaşabilir ve bu işleri belirli bir sistematiğe uydurabilirler.
BP hissesinin Meksika Körfezini kirletme faaliyetleri sırasında düşmesi sonucu verilen alım satım kararı bir karşıt yatırım olarak değerlendirilebilir.
BP hissesi körfezi kirlettiği için büyük cezalara maruz kalmış ve hisse fiyatı 80 dolarlardan 30 dolarlara gerilemiştir. Dibe vuran bir psikolojiyle çoğu yatırım kurumu BP yi daha da kötülemekte, çok riskli olduğunu belirtmektedir. Oysaki bu düşüş sonucunda 25 30 milyar dolarlık bir zarardan bahsedilirken şirketin piyasa değeri 100 milyar dolardan fazla düşmüştür. Bunu bir karşıt yatırım fırsatıdır olarak değerlendirip BP hisse senetlerine yatırım yapan yatırımcıların çok kısa bir süre sonra kazanç elde ettiğini söylemek gerekir.
Irak Savaşı sırasında Irak Dinarı yarı yarıya değer kaybetmiştir.O süreçte Irak Dinarının değer kaybetmeye devam edeceği psikolojisi ağır basmaktaydı. Sürü psikolojisinden uzaklaşan yatırımcılar bu paranın arkasında bir petrol ekonomisinin yattığını, savaş sonrası eski değerini kazanacağını anlaması hiçte zor değildir. George Soros bu değerlendirmeyi yaptıktan sonra milyarlarca dolarlık Irak Dinarı alıp savaş sonrasında bu dinarlardan yüzde yüze yakın miktarda kar etmiştir.
Hayatta her tercihin, kararın sonrasında kazançlar ve kayıplar sözkonusudur.Metin, sürüden ayrılarak hayatını mutluluğa yatırım yapmayı yaparak kendince ‘karşıt yatırım’ tercih etmiştir.Azra, yaşıtlarının aksine rahat bir yaşamı tercih etmeyip, aşkın peşinden giderek ‘karşıt yatırım’ yapmıştır.Metin ile Azra’nın doğru karar verip vermediklerini bilip, sorgulamak bizim dışımızda da olsa yatırım yaparken o anki yaratılan psikolojiden uzaklaşıp, yatırım kararının doğruluğunu sorgulamak bizim elimizdedir.
Karşıt Yatırım, pek çok yönden tartışılsa da yatırım kararlarının psikolojik bir çok şeyden etkilendiği bir gerçektir.Bu anlamda doğru karar verebilmek için duygusal etkilerden mümkün olduğunca uzaklaşarak, düşünsel sorgulamalarla karar almak en doğru yöntem olacaktır.
Edvin Leferve’nin Bir Spekülatörün Anıları kitabı karşıt yatırım alanında yazılan ilk kitap olarak nitelenmektedir.
Ponçik:Tek tip yaşam tarzının örnek gösterildiği günümüz dünyasında tek tip yaşamın ideal yaşam olmadığı gibi yatırım tercihlerinde de tek tip yatırım anlayışının ideal olması uygun değildir.Kişinin, risk algısına, vade tercihine, kazanç hedefine göre yatırım tercihlerinin yapılması gerekmektedir.