MERCİMEK RAPORU - 2018
Mercimek içerdiği protein oranının yüksek olması nedeniyle insan beslenmesinde önemli bir yere sahiptir. Kurak bölgelerde ekim nöbetine girerek hem üreticiye hem de ülke ekonomisine ek gelir sağlayan bir bakliyattır.
Dünyada mercimek üretiminin % 50’sini Kanada üretirken,Hindistan yaklaşık % 16 sını ve Türkiye dünya mercimek ihracatından % 5-6 pay almaktadır.
Yemeklik dane bakliyat ekim alanları, 1981 yılında başlatılan "Nadas Alanlarının Daraltılması Projesi" ile hızla artmıştır. Bu projenin etkisiyle 1980’lerde mercimekte üretim fazlalığı yaşayan ülkemizde, mercimeğin tüketimini artırmaya yönelik kampanyalar sürdürülürken, bugün azalan üretim nedeniyle artık net ithalatçı bir ülke haline geldik.
Mercimek’de,fiyatların yüksekliği sebebiyle yeterince girdi kullanılmaması, küçük parçalı tarımsal arazilerde üretim yapılması, sertifikalı tohumların yeterince kullanılmaması vb. sebeplerle ülkemizde verim miktarı düşmektedir. Üretim masraflarının artması ve verim düşüklüğü ürün maliyetlerini artırmakta, böylelikle ülkemizde üreticiler dünya fiyatları karşısında rekabet şansını kaybetmektedir.
Türkiye’de nohuttan sonra en fazla tüketimi yapılan ürün kırmızı mercimektir. Yıllar itibariyle diğer baklagiller gibi kırmızı mercimeğin de tüketiminin artacağı tahmin edilmektedir.
Araştırmalara göre diğer baklagillerde olduğu gibi önümüzdeki yıllarda kırmızı mercimek ekim alanlarının azalacağı öngörülmektedir. GAP bölgesinin sulanabilir alanlarında mercimeğin pamuk, mısır ve sebze ile rekabet edememesi kırmızı mercimek ekim alanlarında azalmaya yol açmaktadır ( Bolat ark., 2017). 2017 yılında yaklaşık 2.7 milyon da olan kırmızı mercimek ekim alanlarının gelecek beş yıllık süreçte %35 azalacağı,2020 yılında ise yaklaşık 1 milyon 750 -1 milyon 800 bin dekara,üretiminde yaklaşık 2 milyon 860 bin tona düşeceği tahmin edilmektedir.Yapılan tahminlerde kırmızı mercimek üretiminin her yıl yaklaşık olarak 12.500 ton azalacağı, tüketimin ise her yıl 10 bin ton artacağı öngörülmektedir . Türkiye,2020 yılında kırmızı mercimek ithlatımız yaklaşık 376-530 bin ton arasında,İhracatımız ise 230-327 bin ton arasında olacağı tahmin edilmektedir. 2017 yılında 30 bin ton olan yeşil mercimek üretimimizin 2018 yılında 36.5-37 bin tona çıkacağı,kırmızı mercimek ise 2017 yılında 400 bin ton olan üretimimizin 350-355 bin tona düşeceğini tahmin etmekteyiz. 2018 yılında da ekim alanların daralması, girdi maliyetleri, verilen teşvikler, doğal afetler nedeniyle mercimekte ithalat yine kapımızda görünmektedir. Üretici fiyatlarında ise her yıl reel olarak % 6-7 arasında artış olacağı tahmin edilmektedir.
Kırmızı mercimekte kişi başı yıllık tüketimimiz 5 kg dır.
Çizelge-1 Türkiye’de Kırmızı ve Yeşil Mercimek Üretimi
YIL
Kırmızı Mercimek
Yeşil Mercimek
Alan (da)
Üretim (Ton)
Alan (da)
Üretim (Ton)
2004
3.790.000
480.000
599.940
59.993
2005
3.867.000
520.000
531.950
49.995
2006
3.787.075
580.298
454.575
42.321
2007
3.572.328
508.378
323.048
26.799
2008
2.909.766
106.361
276.942
24.823
2009
1.893.780
275.050
255.491
27.127
2010
2.116.000
422.000
228.902
25.398
2011
1.923.199
379.996
225.228
25.950
2012
2.147.875
410.000
226.883
27.997
2013
2.605.000
395.000
206.759
21.997
2014
2.324.461
325.000
170.476
20.000
2015
2.074.690
340.000
163.881
20.000
2016
2.354.743
345.000
167.617
20.000
2017
2.693.181
400.000
232.201
30.000
*2018
2.450.000
350.000
290.000
36.500
Kaynak; TUİK *ZMO Tahminidir.
Mercimek üretimimiz içinde yeşil mercimeğin payı %10’dan daha azdır. Kırmızı mercimek ağırlıklı olarak Güneydoğu illerinde üretilirken, yeşil mercimek ise İç Anadolu illeri ağırlık göstermektedir. 2017 yılında 30 bin tonluk yeşil mercimek üretiminin %39’u Yozgat, %13’ü Konya, %12’si Çorum, %7’si Kırşehir ve %5’i Ankara’da üretilmiştir.
Çizelge-2 Türkiye’nin Mercimek Dış Ticareti
Yıl
İhracat
İthalat
Dış Ticaret
Açığı (Kg)
Miktar (Kg)
Değer ($)
Miktar (Kg)
Değer ($)
2000
99.729.634
57.525.733
140.913.948
59.142.734
-41.184.314
2001
158.642.408
85.281.629
98.662.405
37.886.685
59.980.003
2002
136.070.865
51.914.032
22.668.147
8.325.322
113.402.718
2003
216.976.472
88.358.427
16.908.975
8.117.605
200.067.497
2004
171.185.135
85.443.718
5.556.573
2.657.722
165.628.562
2005
118.421.480
71.014.462
64.280.671
29.161.976
54.140.809
2006
301.329.436
158.373.503
69.071.488
30.659.938
232.257.948
2007
186.270.826
126.718.954
30.979.271
18.464.010
155.291.555
2008
70.340.268
101.249.260
191.682.509
243.966.888
-121.342.241
2009
130.063.932
174.963.957
141.541.275
133.519.148
-11.477.343
2010
194.419.071
216.376.069
210.288.668
193.831.106
-15.869.597
2011
212.328.474
200.607.012
309.560.685
205.554.662
-97.232.211
2012
197.369.080
161.300.486
168.805.672
106.124.466
28.563.408
2013
178.542.265
167.813.889
199.475.533
131.982.908
-20.933.268
2014
183.415.190
192.816.896
303.154.876
201.879.886
-119.739.686
2015
219.220.426
261.450.743
313.161.624
237.461.499
-93.941.198
2016
243.768.113
278.874.418
337.500.242
275.019.019
-93.732.129
2017
263.931.749
236.135.403
371.426.348
233.827.445
-107.494.599
2018*
113.542.090
79.581.266
164.268.901
79.873.134
-50.726.811
*Ocak-Mayıs
Kaynak; TUİK
Türkiye’nin en fazla mercimek ihracatı yaptığı ülkeler Irak, Mısır ve Sudan’dır.
Mercimek ithalatı ağırlıklı olarak Kanada’da yapılmaktadır. Kanada’yı Kazakistan ve Avustralya izlemektedir. 2018 yılının ilk beş ayında ithal edilen mercimeğin %70’i Kanada’dan alınmıştır.
Çizelge-3 Mercimek İthal Ettiğimiz Ülkeler (Miktar/Kg)
Ülkeler
2015
2016
2017
2018*
Miktar
%
Miktar
%
Miktar
%
Miktar
%
Kanada
298.215.043
95,23
312.505.552
92,59
216.594.207
58,31
115.135.333
70,09
Kazakistan
2.492.147
0,80
8.049.114
2,38
62.106.750
16,72
31.496.554
19,17
Avustralya
6.282.900
2,01
5.797.120
1,72
59.872.450
16,12
7.662.510
4,66
Rusya
628.680
0,20
4.176.301
1,24
17.661.331
4,76
7.789.177
4,74
DiğerÜlkeler
5.542.854
1,77
6.972.155
2,07
15.191.610
4,09
2.185.327
1,33
Toplam
313.161.624
100,00
337.500.242
100,00
371.426.348
100,00
164.268.901
100,00
*Ocak-Mayıs
Kaynak; TUİK
Mercimekteki dünya ticaretine bakıldığında, Kanada’nın en önemli paya sahip olduğu görülür. 2016 yılında dünya mercimek ihracatında Kanada%64’lük bir paya sahip olmuştur. Ülkemiz ise yaklaşık %8’lik pay ile dördüncü sırada yer almaktadır.
Dünyada en fazla mercimek ithal eden ülke olarak Hindistan ilk sırada gelmektedir. 2016 yılında dünya mercimek ithalatının %25’i Hindistan tarafından gerçekleştirilmiştir. Ülkemiz %11’lik pay ile ikinci sırada yer almıştır.
ÖNERİLERİMİZ
• Özellikle hasat dönemlerinde mercimek ithalatına kesinlikle izin verilmemelidir
• Hastalıklara dayanıklı, verimi yüksek tohum çeşitleri geliştirilmelidir.
• Sertifikalı mercimek tohumlarının üretimi artırılmalıdır.
• Uygun yetiştirme tekniklerinin bilinirliği ve kullanımı yaygınlaştırılmalıdır.
• Sulu alanlarda kuru fasulyenin, kurak alanlarda nohut ve mercimeğin ekim nöbetine girmesi teşvik edilmelidir.
• Nadas alanlarında baklagil üretimine destek verilmelidir.
• GAP bölgesinde sulamaya açılan alanlarda mercimeğin diğer ürünlerle rekabet edebilmesi için destekleme çalışmaları yapılmalıdır.
• Etkin bir örgütlenme yapısı oluşturulması için çalışmalar yapılmalıdır.
• Tarımsal sigorta uygulaması yaygınlaştırılmalı, baklagillerde hastalık ve zararlılar sigorta kapsamına alınmalıdır.
• Mekanizasyon kullanımı desteklenmelidir.
• İyi tarım uygulamaları, organik tarım vb. üretim sistemleri mercimek yetiştiriciliğinde yaygınlaştırılmalı, sektörün rekabet üstünlüğünü sağlayıcı, girdi maliyetlerini azaltıcı çalışmalar yapılmalıdır.